Mea Culpa.

Ανδρέας Παπανδρέου – Τουργκούτ Οζάλ

Ελευθέριος Βενιζέλος – Κεμάλ Ατατούρκ
30.10.1930, Αγκυρα, Τουρκία

• Ο Βενιζέλος είχε χαρακτηρίσει το Ελληνοτουρκικό Σύμφωνο Φιλίας, Ουδετερότητας, Συνδιαλλαγής και Διαιτησίας του 1930 που υπεγράφη στην Τουρκία από τον ίδιο και τον Κεμάλ Ατατούρκ ως «το μεγαλύτερο πολιτικό έργο» του. Οι όροι του Συμφώνου ήταν σαφώς ευνοϊκοί για την Τουρκία, αλλά με δεδομένο το αιματηρό παρελθόν στη Μικρά Ασία, η Αθήνα επιχειρούσε μια αναγκαία και ρεαλιστική προσέγγιση.

• Το Σύμφωνο έθεσε τη βάση για την υπογραφή του Συμφώνου Εγκάρδιας Συνεννόησης, το 1933, με το οποίο κατοχυρωνόταν το απαραβίαστο των κοινών συνόρων. Είχε ξεκινήσει η ελληνοτουρκική φιλία, η οποία ωστόσο έμελλε να διαταραχθεί κατ΄ επανάληψη εξαιτίας της τουρκικής επιθετικότητας, με αποκορύφωμα την εισβολή στην Κύπρο, το 1974. Η πρωτοβουλία του Βενιζέλου, αν και γνώρισε έντονη κριτική, υπήρξε το θεμέλιο της προσέγγισης των δύο χωρών και είχε ως βάση την επιδίωξη αποκατάστασης των σχέσεων με τους γείτονες.

Φραγκλίνος Ρούσβελτ – Ουίνστον Τσόρτσιλ – Ιωσήφ Στάλιν

Διάσκεψη Γιάλτας:  4-11.2.1945, Γιάλτα, ΕΣΣΔ

• Οι ηγέτες των ΗΠΑ, της ΕΣΣΔ και της Βρετανίας ή αλλιώς «Οι Μεγάλοι Τρεις», συγκεντρώθηκαν στην μικρή παραθαλάσσια πόλη της Κριμαίας προκειμένου να αποφασίσουν για την τύχη του μεταπολεμικού κόσμου και κυρίως για την αποκατάσταση των κρατών που είχε καταλάβει η Γερμανία. Ο Ρούσβελτ είχε ζητήσει η συνάντηση να πραγματοποιηθεί στη Μεσόγειο, αλλά ο Στάλιν επέμεινε ότι οι γιατροί του δεν επέτρεπαν μεγάλο ταξίδι.

• Η Διάσκεψη έχει αποτυπωθεί στην παγκόσμια ιστορική συνείδηση ως -ίσως- η σημαντικότερη αναμέτρηση δυνάμεων. Κάθε χώρα προσήλθε στις διαπραγματεύσεις με δική της ατζέντα, ενώ στο επίκεντρο βρέθηκε το μέλλον των ανατολικών χωρών και βεβαίως ο έλεγχος της Γερμανίας. Εκεί επισημοποιήθηκε η πρόθεση για τη δημιουργία του Ο.Η.Ε. Ανάλογη της κρισιμότητας και της ατμόσφαιρας μυστηρίου της Διάσκεψης υπήρξε και η φημολογία που την ακολούθησε. Μεταξύ άλλων λέγεται ότι ο Τσόρτσιλ σημείωσε σε χαρτοπετσέτα τις σφαίρες επιρροής του κόσμου και, σε μια σχεδόν τυχαία κίνηση του μολυβιού, ενέταξε την Ελλάδα στη Δύση.

Τζον Φ. Κένεντι – Νικiτα Χρουστσόφ
3-4.6.1961, Βιέννη, Αυστρία

• Ο Κένεντι είχε μόλις κερδίσει τις εκλογές από τον Νίξον, ενώ ο συνομιλητής του είχε διαδεχθεί τον Στάλιν από το 1953. Ο Χρουστσόφ αντιμετώπισε, λοιπόν, τη συνάντηση ως ευκαιρία προκειμένου να επιβληθεί στον «άπειρο» Αμερικανό ομόλογό του, ο οποίος είχε ήδη δεχθεί ένα ισχυρό πλήγμα με το φιάσκο της εισβολής στον «Κόλπο των Χοίρων», στην Κούβα. Στην ατζέντα βρίσκονταν θέματα αμοιβαίου αφοπλισμού, η κατάσταση στην Ινδοκίνα, αλλά και οι ιδεολογικές διαφορές των δύο δυνάμεων.

• Κυρίαρχο ζήτημα αποτέλεσε το καθεστώς του Βερολίνου και η συνάντηση έμεινε στην ιστορία ως μια από τις πλέον αυτοκαταστροφικές ενέργειες των ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, καθώς συνέβαλε στη δημιουργία της πιο επικίνδυνης πυρηνικής κρίσης όλων των εποχών. Οι συνεργάτες του Κένεντι κατόρθωσαν να πείσουν τον αμερικανικό Τύπο ότι ο Πρόεδρος τα πήγε πολύ καλά, αλλά αργότερα οι ίδιοι διπλωμάτες που τον συνόδευαν έλεγαν ότι είχαν σοκαριστεί από τις προσβολές που είχε εξαπολύσει ο Πρόεδρος της ΕΣΣΔ, ο οποίος είχε κάνει λόγο για έναν «πολύ ευφυή και πολύ αδύναμο» Κένεντι και άρχισε την ανέγερση του Τείχους του Βερολίνου.

Ρίτσαρντ Νίξον – Λεονίντ Μπρέζνιεφ
22-31.5.1972, Μόσχα, ΕΣΣΔ

• Η επιδείνωση των σχέσεων ΕΣΣΔ – Κίνας και η εξομάλυνση των σχέσεων Πεκίνου -Ουάσιγκτον προκάλεσαν στο Κρεμλίνο έντονη ανησυχία για το ενδεχόμενο σινοαμερικανικού συνασπισμού εναντίον της Μόσχας. Υπό αυτές τις συνθήκες ο Μπρέζνιεφ επεδίωξε την επανέναρξη συνομιλιών με τις Η.Π.Α.

• Ο Νίξον έγινε ο πρώτος Αμερικανός Πρόεδρος που επισκέφθηκε τη Μόσχα και οι δύο ηγέτες, έπειτα από συνομιλίες διάρκειας 105 λεπτών, υπέγραψαν τη Συνθήκη Περιορισμού Στρατηγικών Οπλων, η οποία προέβλεπε ότι κάθε μία από τις δύο χώρες μπορούσε να διατηρεί έως 200 αντιβαλλιστικούς πυραύλους. Η συνάντηση σηματοδότησε τη «χαλαρή» περίοδο του Ψυχρού Πολέμου. Την επόμενη χρονιά, η Συμφωνία Ειρήνης των Παρισίων τερμάτισε και επίσημα την ανάμειξη των Η.Π.Α. στο Βιετνάμ, απομακρύνοντας ένα σοβαρότατο εμπόδιο από τις αμερικανορωσικές σχέσεις. Ετσι, το 1973 ο Μπρέζνιεφ ανταπέδωσε την επίσκεψη.

Ρόναλντ Ρέϊγκαν – Μιχαήλ Γκορμπατσόφ
11-12.10.1986, Ρέικιαβικ, Ισλανδία

• Η οικία «Χοφέι», ένα σπίτι που παλαιότερα χρησίμευε ως κατοικία του Γάλλου πρόξενου στην Ισλανδία, έγινε ο τόπος της πρώτης συνάντησης των Μιχαήλ Γκορμπατσόφ και Ρόναλντ Ρέιγκαν. Οι δύο ηγέτες συναντήθηκαν εν μέσω Ψυχρού Πολέμου, για να συζητήσουν θέματα πυρηνικού αφοπλισμού, υπό την πίεση και του ατυχήματος στο εργοστάσιο πυρηνικής ενέργειας του Τσέρνομπιλ που είχε συμβεί τον Απρίλιο του ίδιου έτους.

• Ο Ρέιγκαν επεδίωξε να προσθέσει στην ατζέντα τη σοβιετική επίθεση στο Αφγανιστάν, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα θέματα που αφορούσαν τους Εβραίους σοβιετικής καταγωγής. Η προσπάθειά του έπεσε στο κενό, όπως και το σχέδιό του για κατάργηση όλων των βαλλιστικών πυραύλων. Η συνάντηση χρησίμευσε τελικά ως προετοιμασία για την υπογραφή της Συνθήκης για όπλα μεσαίου βεληνεκούς που υπεγράφη μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων το 1987. Ο τόπος της συνάντησης έχει μετατραπεί σε μουσείο, στο οποίο δεσπόζουν διασταυρούμενες η αμερικανική και η ρωσική σημαία.

Ανδρέας Παπανδρέου – Τουργκούτ Οζάλ
30-31.1.1988, Νταβός, Ελβετία

• Η Ελλάδα πληροφορήθηκε τη διεξαγωγή του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ του Νταβός μόλις το 1988, χάρη στην ιστορική συνάντηση του Ανδρέα Παπανδρέου με τον Τούρκο ομόλογό του Τουργκούτ Οζάλ στο περιθώριο των εργασιών του. Την προηγούμενη χρονιά, η πρόθεση του Ελληνα πρωθυπουργού να διερευνήσει την ύπαρξη κοιτασμάτων πετρελαίου στο Αιγαίο προκαλεί την αντίδραση των Τούρκων, που απειλούν με πόλεμο. Το τουρκικό ωκεανογραφικό σκάφος «Σισμίκ», συνοδευόμενο από φρεγάτες και αντιτορπιλικά, φθάνει ανοιχτά της Λέσβου και τίθεται σε ετοιμότητα η 4η Αποβατική Στρατιά της Σμύρνης.

• Η σύρραξη αποτρέπεται την τελευταία στιγμή με την αποχώρηση των τουρκικών δυνάμεων, οι οποίες βρέθηκαν ενώπιον σοβαρού κινδύνου εξευτελισμού. Στο Νταβός η Ελλάδα αποδέχεται επίσημα ότι τα πετρέλαια του Αιγαίου αποτελούν διεθνή υπόθεση και όχι ελληνική. Παπανδρέου και Οζάλ συμφωνούν να σταματήσουν τις έρευνες στην περιοχή της Θάσου και να βάλουν στο ράφι το Κυπριακό, εγκαινιάζοντας την πολιτική του «μη πόλεμος». Αργότερα, ο Ανδρέας Παπανδρέου αποκηρύσσει το «Νταβός», εκστομίζοντας το περίφημο «mea culpa».

Γιασέρ Αραφάτ – Ιτζχάκ Ράμπιν – Μπιλ Κλίντον
20.8.1993, Οσλο, Νορβηγία

• Οι συμφωνίες του Οσλο αποτελούν σημείο καμπής στην αραβοϊσραηλινή διένεξη. Ηταν η πρώτη πρόσωπο με πρόσωπο συνάντηση ηγετών των Παλαιστινίων και των Ισραηλινών και σκοπός ήταν να τεθεί το πλαίσιο το οποίο θα καθόριζε τις μετέπειτα σχέσεις του Ισραήλ με το παλαιστινιακό κράτος που επρόκειτο να ιδρυθεί. Οι Συμφωνίες κατέληξαν στη δημιουργία της Παλαιστινιακής Αρχής, η οποία θα αναλάμβανε την ευθύνη για τη διοίκηση στα παλαιστινιακά εδάφη.

• Προέβλεπαν δε την αποχώρηση των δυνάμεων του Ισραήλ από τμήματα της Γάζας και της Δυτικής Οχθης, ενώ ανέφεραν ότι το αργότερο εντός πέντε ετών θα έπρεπε να προετοιμαστεί η επίσημη συμφωνία, η οποία θα ρυθμίζει τα θέματα των Παλαιστινίων προσφύγων, του καθεστώτος της Ιερουσαλήμ και των Ισραηλινών εποίκων. Οσα αποφασίσθηκαν στο Οσλο οριστικοποιήθηκαν λίγες εβδομάδες αργότερα στο προεδρικό θέρετρο Καμπ Ντέιβιντ των ΗΠΑ με οικοδεσπότη τον Μπιλ Κλίντον. Αν και σήμερα οι δύο πλευρές βρίσκονται εκ νέου σε αδιέξοδο, το Οσλο διατηρεί την σημασία του, ως η πρώτη φορά που το Ισραήλ αποφάσισε να συναντηθεί με εκπρόσωπο της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης, την οποία παλαιότερα θεωρούσε τρομοκρατική οργάνωση.

Κιμ Γιονγκ-Ιλ – Κιμ Ντάε-Γιουνγκ
13-15.6.2000, Πιονγκγιάνγκ, Β. Κορέα

• Η επίσκεψη του Νοτιοκορεάτη Προέδρου Κιμ Ντάε-Γιουνγκ στην Πιονγκγιάνγκ και η υπογραφή κοινής διακήρυξης με τον Βορειοκορεάτη ομόλογό του Κιμ Γιονγκ-Ιλ για την περαιτέρω βελτίωση των σχέσεων των δύο πλευρών αποτέλεσε ιστορικό σημείο για τις διμερείς επαφές. Ο ιστορικός χαρακτήρας της συνάντησης αφορά κυρίως την παντελή έλλειψη επικοινωνίας ανάμεσα στη Β. και τη Ν. Κορέα, οι οποίες θεωρητικά βρίσκονται ακόμη σε εμπόλεμη κατάσταση.

• Ο Πρόεδρος της Ν. Κορέας κέρδισε το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης για την πρωτοβουλία του και για την «Πολιτική της Ηλιαχτίδας» που εφάρμοσε, αλλά, όπως αποκαλύφθηκε αργότερα, είχε πληρώσει 500 εκ. δολάρια στους Βορειοκορεάτες προκειμένου να προσέλθουν στη συνάντηση. Οι διαρκείς παρεμβάσεις των Η.Π.Α. υπέρ της Σεούλ, το πολυετές εμπάργκο και τα πυρηνικά παιχνίδια της Πιονγκγιάνγκ είχαν ως αποτέλεσμα η επόμενη Σύνοδος Κορυφής να πραγματοποιηθεί ?με πενιχρά αποτελέσματα? μόλις το 2007.

Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος – Πάπας Βενέδικτος ΙΣΤ’
29.11.2006, Κωνσταντινούπολη

• Σε μια εποχή εξαιρετικά κρίσιμη για τις σχέσεις Δύσης ? Ισλάμ πραγματοποιήθηκε η πρώτη επίσκεψη του Πάπα Βενέδικτου ΙΣΤ’ σε μουσουλμανική χώρα. Ο Ποντίφικας ανταποκρίθηκε στην πρόσκληση του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου, αλλά ως Αρχηγός Κράτους, του Βατικανού, έπρεπε να προσκληθεί από τον Πρόεδρο της Τουρκίας.

• Η επίσκεψη διήρκεσε 4 μέρες και ο Πάπας βρέθηκε στην Αγκυρα και την Εφεσο πριν φθάσει στο Φανάρι, για «ένα ακόμη ορόσημο στην βραδεία και επίπονη πορεία προς την επανένωση των Εκκλησιών», όπως σημείωσε ο Οικουμενικός Πατριάρχης. Σημαντικά, όμως, ήταν και τα πολιτικά μηνύματα της επίσκεψης: ο Οικουμενικός Πατριάρχης είναι πνευματικός ηγέτης διεθνούς ακτινοβολίας, ισότιμος του Πάπα και η θέση του είναι αναμφισβήτητη, παρά τις συστηματικές προσπάθειες της Τουρκίας να τον υποβαθμίσουν σε Επίσκοπο της ελληνικής μειονότητας της Πόλης. Ο Πάπας πάντως φέρθηκε «πολιτικώς ορθά», επισκεπτόμενος το Μπλε Τζαμί και αποφεύγοντας να κάνει τον σταυρό του στην Αγία Σοφία…

Φαίη Καραβίτη, ΕΙΚΟΝΕΣ