ΙΛΛΟΥΜΙΝΑΤΙ - ILLUMINATI

ILLUMINATI ΚΑΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΑ ΚΙΝΗΜΑΤΑ: ΜΥΣΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΛΗΘΕΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ

Δρ Νικόλαος Λάος

  

 Η είσοδος μελών Δυναστικών Οίκων, ακόμη και βασιλέων, στον Ελευθεροτεκτονισμό μετέτρεψε, σε πολλές περιπτώσεις, τον Ελευθεροτεκτονισμό σε μια καθεστωτική ηθικοπλαστική-φιλανθρωπική λέσχη υπό την αίγλη και υψηλή πατρονεία κάποιου Στέμματος. Επίσης, σταδιακά, στις περισσότερες Στοές, απαγορεύτηκαν οι πολιτικές και θρησκευτικές συζητήσεις. 

    Ο Καταστατικός Χάρτης των αγγλικών Τεκτονικών Στοών που διατύπωσαν το 1723 ο Άντερσον και ο Ντεσαγκιλιέρ όριζε: «ο Τέκτων είναι ένας ειρηνικός υπήκοος που δεν πρέπει να αναμιγνύεται ποτέ σε συνωμοσίες εναντίον του κράτους και δεν πρέπει να φέρεται ανευλαβώς ούτε στους κατώτερους άρχοντες . . . Διακηρύττουμε ότι αντιτασσόμαστε σε κάθε επέμβαση στην πολιτική ζωή, διότι είναι μια υπόθεση που ούτε ωφέλησε ούτε θα ωφελήσει ποτέ την πρόοδο των Στοών». Από την άλλη πλευρά, ο 18ος αιώνας σηματοδοτεί την εισχώρηση ριζοσπαστικών φιλελευθέρων και ανθρωπιστικών ιδεών στις τεκτονικές Στοές. Έτσι, ξέσπασε μια διαπάλη μέσα στους κόλπους του Ελευθεροτεκτονισμού. Από τη μια πλευρά, βρίσκονται οι ριζοσπαστικές δυνάμεις, που ζητούν να μετατρέψουν τις Στοές σε μυστικές-επαναστατικές δυνάμεις ανταποκρινόμενες στα αιτήματα και την προβληματική της πνευματικής και πολιτικής απελευθέρωσης του ανθρώπου. Από την άλλη πλευρά, βρίσκονται οι καθεστωτικές δυνάμεις, που ήθελαν να κρατήσουν τον Ελευθεροτεκτονισμό μακριά από την πολιτική και τα μεγάλα φιλοσοφικά προβλήματα, περιορίζοντάς τον σε στοιχειώδεις ηθικές διδασκαλίες που, σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί να συνοδεύονταν με μυστικιστικές και αποκρυφιστικές ανησυχίες, επιδιώκοντας πρώτα απ’ όλα τη φιλία, την εμπιστοσύνη και την εύνοια των Βασιλέων και γενικώς της άρχουσας ελίτ. Επίσης, πολλοί πολιτικοί άρχοντες, όπως η Ανοβεριανή Δυναστεία στη Μεγάλη Βρετανία και ο Μέγας Ναπολέων στη Γαλλία, χρησιμοποιούσαν τις τεκτονικές Στοές των χωρών τους ως όργανα ελέγχου και χειραγώγησης της κοινωνικής εξέλιξης για να ενισχύουν την πολιτική εξουσία τους. Ειδικώς δε, όταν στον θρόνο της Μεγάλης Βρετανίας ανήλθε η γερμανική Ανοβεριανή Δυναστεία δια του Γεωργίου Ι, ο αγγλικός Τεκτονισμός έγινε μια καθεστωτική λέσχη κυρίων (gentlemen’s club) υπό την αίγλη (και την υψηλή διοίκηση) του Βρετανικού Στέμματος και συνδέθηκε έντονα με την κουλτούρα των Whigs, που υποστήριζαν την Ανοβεριανή Δυναστεία, ενώ οι Tories είχαν υποστηρίξει κυρίως την έκπτωτη σκωτικής καταγωγής Δυναστεία των Στιούαρτ.

    Παράλληλα προς την προαναφερθείσα έριδα μεταξύ ριζοσπαστικών και καθεστωτικών δυνάμεων μέσα στον Ελευθεροτεκτονισμό, αναπτύχθηκαν τον 18ο αιώνα και άλλες μυστικές εταιρείες στα πρότυπα των τεκτονικών Στοών, με λιγότερο ή περισσότερο σαφείς πολιτικές, κοινωνικές και φιλοσοφικές επιδιώξεις. Η πιο γνωστή από αυτές τις εταιρείες, που άσκησε μεγάλη επίδραση σε ολόκληρη σχεδόν την Ευρώπη, ήταν η Εταιρεία ή Τάγμα των Ιλλουμινάτων  (δηλαδή Πεφωτισμένων), η οποία ιδρύθηκε το 1776 στη Βαυαρία από τον Άνταμ Βάισχαουπτ, με σκοπό την προώθηση ενός φιλελεύθερου και ανθρωπιστικού προγράμματος, υπό την βαθιά πνευματική και ριζοσπαστική έννοια αυτών των όρων.

    Ο Θωμάς Τζέφερσον (Thomas Jefferson, 1743-1826), ο οποίος διετέλεσε τρίτος κατά σειρά Πρόεδρος των ΗΠΑ (1801-1809) και υπήρξε ο κύριος συγγραφέας της διακήρυξης της Αμερικανικής Ανεξαρτησίας (1776), έχει γράψει τα εξής για τον Ιλλουμινατισμό και τον ιδρυτή των ΒαυαρώνIlluminati, Άνταμ Βάισχαουπτ: «Ο Βάισχαουπτ πιστεύει ότι το να προωθήσει αυτήν την τελειοποίηση του ανθρώπινου χαρακτήρα ήταν το αντικείμενο του Ιησού Χριστού . . . Οι αρχές του είναι η αγάπη προς το αγαθό και η αγάπη προς τον πλησίον. Και διδάσκοντας την αθωότητα της συμπεριφοράς, αποσκοπούσε στο να θέσει τους ανθρώπους στη φυσική τους κατάσταση ελευθερίας και ισότητας. Λέει [ο Βάισχαουπτ] ότι κανείς δεν έθεσε πιο στέρεο θεμέλιο για την ελευθερία απ’ ό,τι ο Μέγας Διδάσκαλός μας, ο Ιησούς ο Ναζωραίος. Πιστεύει [ο Βάισχαουπτ] ότι οι Ελευθεροτέκτονες αρχικά κατείχαν τις αληθινές αρχές και τους αληθινούς σκοπούς του Χριστιανισμού, κι ότι έχουν ακόμη συντηρήσει ορισμένες από αυτές μέσω της παράδοσης, αλλά πολύ παραμορφωμένες. Τα μέσα τα οποία προτείνει [ο Βάισχαουπτ] για να πραγματοποιηθεί η βελτίωση της ανθρώπινης φύσης είναι ‘το να διαφωτίσουμε τους ανθρώπους, για να διορθώσουν τα ήθη τους και να τους εμπνεύσουμε την αγαθοεργία’ . . . Καθώς ο Βάισχαουπτ έζησε κάτω από την τυραννία δεσποτικών καθεστώτων και ιερατείων, γνώριζε ότι η προσοχή ήταν αναγκαία ακόμη και για τη διασπορά πληροφοριών και αρχών που είχαν να κάνουν με την καθαρή ηθική. Γι’ αυτό ανέλαβε να οδηγήσει τους Ελευθεροτέκτονες στο να υιοθετήσουν αυτόν τον σκοπό και να καταστήσουν αντικείμενα του θεσμού τους τη διάχυση της επιστήμης και της αρετής. Πρότεινε τη μύηση νέων μελών στο δικό του σώμα [τους Βαυαρούς Ιλλουμινάτους] μέσω μιας βαθμιδωτής δομής η οποία αντιστοιχούσε στους φόβους του για το ότι μπορούσε να αστράψει σε βάρος του η τυραννία. Αυτό έχει δώσει έναν αέρα μυστηρίου στις απόψεις του...πιστεύω ότι θα συμφωνήσετε μαζί μου ότι, εάν ο Βάισχαουπτ έγραφε εδώ [στην Αμερική], όπου δεν είναι αναγκαία η μυστικότητα των προσπαθειών μας για να καταστήσουμε τους ανθρώπους σοφούς και ενάρετους, δεν θα είχε επινοήσει κάποιον μυστικό μηχανισμό προς επίτευξη αυτού του σκοπού» (βλ. “Thomas Jefferson to Reverend James Madison, January 31, 1800”, στο: The Works of Thomas Jefferson in Twelve Volumes, Federal Edition, Collected and Edited by Paul Leicester Ford).

    Ο ίδιος ο όρος Ιλλουμινάτοι (Illuminati) σημαίνει Πεφωτισμένοι και Φωτοδότες. Όπως είχε πει ο Άνταμ Βάισχαουπτ, «από ολόκληρη τη φώτιση που μπορεί να προσφέρει ο ανθρώπινος λόγος, καμιά δεν συγκρίνεται με την ανακάλυψη αυτού που είμαστε, της φύσης μας, των καθηκόντων μας, της ευτυχίας που μπορούμε να αξιωθούμε, και των μέσων για να την επιτύχουμε». Ένας φημισμένος Τέκτων του 19ου αιώνα, ο Αιδεσιμότατος Τζορτζ Όλιβερ (George Oliver), στο βιβλίο του με τίτλοΛεξικό του Συμβολικού Τεκτονισμού (Dictionary of Symbolic Masonry), αναφέρει ότι «το φως είναι ένα σύμβολο γνώσης». Στο βιβλίο του νεότερου Τέκτονα Τζιμ Τρέσνερ (Jim Tresner) με τίτλο Περισσότερο Φως (Further Light), διαβάζουμε ότι το φως αποτελεί «ένα εξαιρετικά πολύπλοκο σύμβολο• αντιπροσωπεύει τη γνώση, την κατανόηση, τον διαφωτισμό, την ενόραση, την επίγνωση της θεότητας» και «την ισχύ και τη δύναμη που προέρχεται από την πνευματική επίγνωση και πρόοδο». Ο Άλμπερτ Πάικ (Albert Pike), ο οποίος, τον 19ο αιώνα, διαμόρφωσε τη σύγχρονη μορφή του Αρχαίου και Αποδεδεγμένου Σκωτικού Τύπου των Ελευθεροτεκτόνων, γράφει στο βιβλίο του με τίτλο Ήθη και Δόγμα του Ελευθεροτεκτονισμού του Αρχαίου και Αποδεδεγμένου Σκωτικού Τύπου(Morals and Dogma of the Ancient and Accepted Scottish Rite Freemasonry), τα εξής: «το φως υπήρξε το αντικείμενο και ο επιδιωκόμενος σκοπός όλων των αρχαίων μυστηρίων . . . για τους αρχαίους ήταν μια απορροή της θεότητας . . . Για εμάς, όπως και για εκείνους, είναι το κατεξοχήν σύμβολο της αλήθειας και της γνώσης . . . χιλιάδες χρόνια πριν οι άνθρωποι λάτρεψαν τον ήλιο», και σε πολλές θρησκείες υμνήθηκε ο Θεός ως ο νοητός ήλιος της δικαιοσύνης και της αλήθειας. Επίσης, ο Άνταμ Βάισχαουπτ είχε τονίσει ότι σκοπός του Ιλλουμινατισμού είναι ο διαφωτισμός της ανθρώπινης κατανόησης με τον «ήλιο του λόγου που θα διαλύσει τα νέφη της δεισιδαιμονίας και της προκατάληψης».

    Ο Άνταμ Βάισχαουπτ γεννήθηκε στις 6 Φεβρουαρίου 1748 στο Ίνγκολσταντ και έλαβε την παιδεία του από τους Ιησουίτες. Ο διορισμός του, το 1775, ως καθηγητή του φυσικού και του κανονικού δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Ίνγκολσταντ –θέση την οποία μέχρι τότε κατείχαν μόνο μέλη του Τάγματος των Ιησουιτών, το οποίο όμως εκείνο το διάστημα είχε καταργήσει ο Πάπας– λέγεται ότι προκάλεσε ένα αίσθημα προσβολής στο ρωμαιοκαθολικό ιερατείο του Πανεπιστημίου του Ίνγκολσταντ. «Ο Βάισχαουπτ, του οποίου οι απόψεις χαρακτηρίζονταν από κοσμοπολιτισμό, και ο ποίος γνώριζε και καταδίκαζε την υποκρισία και τις προλήψεις των ιερέων, προκάλεσε αντιπαλότητες προς το πρόσωπό του μέσα στο Πανεπιστήμιο» (βλ. A.G. Mackey, Encyclopedia of Freemasonry, Macoy Publishing, 1966, σελ. 1099). Εκείνη την εποχή, ο Βάισχαουπτ δεν ήταν ακόμη μέλος του Ελευθεροτεκτονισμού. Στον Ελευθεροτεκτονισμό μυήθηκε το 1777 στο Μόναχο σε μια Στοά του Τύπου της Αυστηράς Τηρήσεως η οποία ονομαζόταν Theodor zum guten Rath.

    Τα τυπικά της Εταιρείας των Βαυαρών Ιλλουμινάτων προωθούσαν το πνεύμα της επιστήμης, μια φιλελεύθερη πολιτική θεωρία εμπνευσμένη από την κλασσική ελληνική αρχαιότητα, και αντιμετώπιζαν τον άνθρωπο ως κοσμικό ιερέα. Στην τρίτη και ανώτατη τάξη βαθμών των Ιλλουμινάτων της Βαυαρίας, ο Βάισχαουπτ δίδασκε ότι το ιλλουμινατικό όραμα της φυσικής ελευθερίας και ισότητας των ανθρώπων πρέπει να αντιπαρατεθεί προς κάθε μορφή κρατισμού και εθνικισμού, καθώς «με την εμφάνιση των εθνών και των λαών στον κόσμο, έπαψε να υπάρχει μια μεγάλη οικογένεια, ένα μοναδικό κράτος: ο μεγάλος δεσμός της φύσης έσπασε. Οι άνθρωποι ενώθηκαν για να χωριστούν. Υψώθηκε ένας φραγμός από άνθρωπο προς άνθρωπο, κι οι άνθρωποι έπαψαν να ονομάζονται με ένα κοινό όνομα. Έτσι θεωρήθηκε αρετή να ζούμε μετακυλίοντας κόστος της δικής μας ζωής σε εκείνους που δεν περικλείονταν στα δικά μας σύνορα [σημ.: π.χ. μέσω στρατιωτικών και οικονομικών πολέμων]. Αυτή η αρετή ονομάστηκε πατριωτισμός . . . ύστερα οι άνθρωποι ρίχτηκαν επάνω σε άλλους ανθρώπους, τα έθνη επάνω σε άλλα έθνη, και ρέει το ανθρώπινο αίμα. Έτσι, από τους ηττημένους, γεννήθηκε μια καινούρια τάξη ανθρώπων, που ονομάστηκαν δούλοι, άνθρωποι φτιαγμένοι μόνο για τους άλλους κι όχι για τον εαυτό τους, από την αυθαιρεσία των καταπιεστών, δίχως μέσα και δίχως περιουσία . . .». Σταδιακά, ο βασιλιάς και οι κοινωνικοί ήρωες ταύτισαν τον εαυτό τους με το έθνος κι έτσι, από τον πατριωτισμό, γεννήθηκε ο δεσποτισμός. «Συνέπεια του δεσποτισμού ήταν η ανάγκη της ελευθερίας. Πολλοί τύραννοι πολεμήθηκαν και ξέσπασαν επαναστάσεις . . .».

    Το κίνημα των Ιλλουμινάτων αποσκοπεί αφενός στην ηθική εξέλιξη των ανθρώπων και αφετέρου στο να διαμορφώσει ανθρώπους αφιερωμένους, ψυχή τε και σώματι, στην προστασία της αθωότητας, στη διεκδίκηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της κοινωνικής, πολιτικής, οικονομικής και πολιτιστικής απελευθέρωσης, στην ταπείνωση των καταπιεστών και στην τιμωρία όσων καταπατούν το δίκαιο και την ηθική. Οι Βαθμοί της Τεκτονικής Εταιρείας των Ιλλουμινάτων είναι οι ακόλουθοι 12: (1) Νεόφυτος (Novice), (2) Αθηναίος (Minerval), (3) Β’ Ιλλουμινάτος (Illuminatus Minor), (4) Μαθητής του Ιλλουμινατικού Τεκτονισμού (Entered Apprentice of Illuminati Masonry), (5) Εταίρος του Ιλλουμινατικού Τεκτονισμού (Fellow of Illuminati Masonry), (6) Διδάσκαλος του Ιλλουμινατικού Τεκτονισμού (Master of Illuminati Masonry), (7) Α’ Ιλλουμινάτος (Illuminatus Major), (8) Διευθύνων Ιλλουμινάτος (Illuminatus Dirigens), (9) Επόπτης (Epopt), (10) Πρίγκιψ Ιλλουμινάτος (Principatus Illuminatus), (11) Φιλόσοφος (Philosophus), και (12) Αντιβασιλεύς Ιλλουμινάτος (Illuminatus Regens), επιφυλάσσοντας έναν 13^ο Βαθμό για την ανώτατη ταγματική διοίκηση. Οι εργασίες της Εταιρείας των Ιλλουμινάτων αποτελούν μεθοδική έρευνα και μελέτη της φιλοσοφίας, της θρησκείας, της επιστήμης και της πολιτικής και αποσκοπούν στη βελτίωση του ανθρώπου και της κοινωνίας με βάση τις θεμελιώδεις αξίες της Εταιρείας.

    Στο βιβλίο του με τίτλο Ένα Βελτιωμένο Σύστημα των Illuminati (Gotha, 1787), o Βάισχαουπτ εξηγεί ότι ο κατάλληλος υποψήφιος για να γίνει μέλος στο Τάγμα των Illuminati είναι ένα πρόσωπο που έχει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: (α) «δεν κλείνει τα αυτιά του στους θρήνους του δυστυχισμένου συνανθρώπου», (β) δεν κλείνει την καρδιά του στον «ευγενή οίκτο», (γ) είναι «ο φίλος και ο αδελφός του δυστυχισμένου», (δ) έχει «καρδιά ικανή να αγαπήσει και να κάνει φιλία», (ε) «είναι σταθερός στις αντιξοότητες, ακούραστος στο να φέρει σε πέρας ο,τιδήποτε στο οποίο έχει δεσμευτεί, απτόητος στην υπέρβαση δυσκολιών», (στ) «δεν εμπαίζει ούτε περιφρονεί τους αδυνάμους», (ζ) «είναι επιρρεπής στο να συλλαμβάνει μεγαλόπνοα σχέδια, επιθυμεί να εγερθεί υπεράνω των βασικών κινήτρων και να αναδειχθεί μέσω της αγαθοεργίας», (η) «αποστρέφεται την αργία», (θ) «θεωρεί ότι κανενός είδους γνώση την οποία έχει την ευκαιρία να αποκτήσει δεν είναι περιττή, φρονώντας ότι η γνώση του ιδίου του ανθρώπου είναι το κύριο αντικείμενο σπουδής», (ι) «όταν τίθενται ζητήματα αληθείας και αρετής», είναι «αρκετά θαρραλέος ώστε να ακολουθήσει τις επιταγές της καρδιάς του», χωρίς να αναμένει και «περιφρονώντας την έγκριση του όχλου». Επίσης, στο τυπικό του Βαθμού του Επόπτη του Τάγματος των Illuminati, που είχε συντάξει ο Βάισχαουπτ, εκτίθεται το επαναστατικό όραμα των Illuminati, με σκοπό την πνευματική και πολιτική απελευθέρωση και την ευτυχία των ανθρώπων, και διευκρινίζεται ότι «μόνο η ηθική θα προκαλέσει αυτήν τη μεγάλη επανάσταση».

    Για να γίνει κάποιος μέλος της Εταιρείας των Βαυαρών Ιλλουμινάτων δεν ήταν απαραίτητο να έχει μυηθεί προηγουμένως στον Ελευθεροτεκτονισμό. Τουναντίον, ο Βάισχαουπτ έβλεπε τον Ελευθεροτεκτονισμό κυρίως σαν μια δεξαμενή από την οποία θα μπορούσε να αντλήσει μέλη για την Εταιρεία των Ιλλουμινάτων, δίνοντας έτσι την ευκαιρία σε φιλελεύθερους και φιλομαθείς Τέκτονες να ενωθούν και να εργαστούν σοβαρά και έντιμα επάνω σε σημαντικά ζητήματα για την πνευματική και πολιτική ζωή του ανθρώπου. Με τη συνεργασία του Ελευθεροτέκτονα Βαρώνου φον Κνίγκε, ο Βάισχαουπτ ενσωμάτωσε ουσιαστικά τις διδασκαλίες του Ελευθεροτεκτονισμού στους μεσαίους βαθμούς της Εταιρείας των Ιλλουμινάτων, κι έτσι ο Ιλλουμινάτος, χωρίς να έχει μυηθεί σε κάποια Στοά του συνήθους Ελευθεροτεκτονισμού, γινόταν κάτοχος των πιο αξιόλογων αρχών και διδασκαλιών του Ελευθεροτεκτονισμού. Ωστόσο, ο Βάισχαουπτ ήρθε σε έντονη ρήξη με τον Κνίγκε όταν ο δεύτερος προσπάθησε να εντάξει μέσα στα τυπικά της Εταιρείας των Ιλλουμινάτων αρχές και διδασκαλίες του ροδοσταυρικού και του καμπαλιστικού μυστικισμού-αποκρυφισμού. Γενικότερα, υπήρξε μια σύγκρουση μέσα στην Εταιρεία των Ιλλουμινάτων μεταξύ εκείνων που επεδίωκαν την ανάπτυξη τυπικών που θα είχαν ροδοσταυρικό και καμπαλιστικό χαρακτήρα και εκείνων που επεδίωκαν τα τυπικά της Εταιρείας να εμπνέονται από την κλασσική ελληνική παιδεία. Αυτή η σύγκρουση σε συνδυασμό με το φιλελεύθερο πολιτικό σχέδιο δράσης του Βάισχαουπτ έφεραν την Εταιρεία των Ιλλουμινάτων σε σύγκρουση με τον συνήθη Ελευθεροτεκτονισμό, δημιούργησαν προβλήματα εσωτερικής συνοχής, και τελικώς η απολυταρχική κυβέρνηση της Βαυαρίας έθεσε τον Ιλλουμινατισμό εκτός νόμου και επιδόθηκε στην παραγωγή προπαγανδιστικών φυλλαδίων σε βάρος της Εταιρείας των Ιλλουμινάτων, τα οποία έχουν έκτοτε εμπνεύσει ποικίλες θεωρίες συνωμοσίας.

    Η βαυαρική αστυνομία ανακάλυψε σημαντικό μέρος των ιλλουμινατικών αρχείων και έθεσε τους Ιλλουμινάτους υπό διωγμό αποδίδοντάς τους κατηγορίες που μπορούν να ομαδοποιηθούν ως εξής: (α) ασέβεια, (β) μίσος κατά των ηγεμόνων, και (γ) αντιπατριωτισμός. Οι ιλλουμινατικές στοές διαλύθηκαν, οι Ιλλουμινάτοι βρέθηκαν ή στη φυλακή ή στην εξορία, και ο συνήθης Ελευθεροτεκτονισμός προσπαθούσε απλώς να προστατέψει την υπόληψή της στα μάτια του κοινωνικού κατεστημένου με το να αποκρούει κάθε σχέση της με τον Ιλλουμινατισμό. Εξ ου και εξαπολύθηκε μια τεράστια επιχείρηση προπαγάνδας σε βάρος των Ιλλουμινάτων, με σκοπό να παραπληροφορηθούν οι μάζες και να διαστραφούν οι αρχές του Ιλλουμινατισμού. Για παράδειγμα, οι μηχανισμοί προπαγάνδας του Βατικανού και των απολυταρχικών καθεστώτων της Βαυαρίας και άλλων ευρωπαϊκών χωρών συνέταξαν προπαγανδιστικά φυλλάδια όπου τη θέση των Ιλλουμινάτων υπέρ μιας γενικευμένης επανάστασης για τη διαμόρφωση μιας φιλελεύθερης και ανθρωπιστικής κοινωνίας τη διέστρεψαν διαδίδοντας ότι οι Ιλλουμινάτοι επιδιώκουν μια δαιμονική παγκόσμια κυβέρνηση κι έτσι οι αμόρφωτες μάζες συσπειρώνονταν φοβισμένες γύρω από τους πνευματικούς και πολιτικούς δεσπότες τους, αντί να εξεγερθούν εναντίον τους.

    Οι φυγάδες Ιλλουμινάτοι ίδρυσαν νέες ιλλουμινατικές Στοές. Δύο από τους στενότερους συνεργάτες του Βάισχαουπτ, οι Ιταλοί Αλεσάντρο Σαβιόλι και ο Μαρκήσιος Κοστάντσο, κατέφυγαν στην Ιταλία, όπου ήδη είχαν ιδρυθεί ιλλουμινατικές Στοές στο Τυρόλο, στη Βενετία και στη Λομβαρδία. Επίσης, ιδρύθηκαν κι άλλες ιλλουμινατικές Στοές στη Νάπολη, στη Φλωρεντία, γενικά στην Τοσκάνη, και αλλού, ενώ οι Ιλλουμινάτοι συνέχιζαν να εισχωρούν στον συνήθη Ελευθεροτεκτονισμό για να προωθούν σε αυτήν τις ιδέες τους, εφόσον παντού ο Ιλλουμινατισμός ήταν υπό διωγμό.

    Μια από τις σημαντικότερες ιλλουμινατικές επαναστατικές οργανώσεις ήταν εκείνη των Καρμπονάρων, η οποία αρχικά ανέλαβε επαναστατική δράση εναντίον του Ναπολέοντα και, στη συνέχεια, επεχείρησε να επαναστατικοποιήσει τις συνειδήσεις σε ολόκληρη την Ευρώπη ενάντια σε κάθε πολιτικό και πνευματικό δεσποτισμό. Η ονομασία αυτής της μυστικής οργάνωσης προήλθε από την ιταλική λέξη «carbonaro-carbonari», που σημαίνει καρβουνιάρηδες. Σύμφωνα με μια αναφορά η οποία συντάχθηκε τον Νοέμβριο του 1815 από τον Πιέτρο Ντόλτσε προς τον Κώμη Σωράν, επισημαίνει ότι η Εταιρεία των Καρμπονάρων ιδρύθηκε από τους Ιλλουμινάτους της Νάπολης υπό την καθοδήγηση των Ιλλουμινάτων του Λονδίνου (βλ. P. Pieri, La societa e i  moti degli anni 1820-1821 e 1830-1831, Milano, 1931, σελ. 60). Από το βασίλειο της Νάπολης, ο Καρμποναρισμός επεκτάθηκε σε ολόκληρη την Ιταλία, ειδικά μετά από την πτώση του Ναπολέοντα και την Παλινόρθωση.

    Η εταιρεία των Καρμπονάρων είχε τρεις βαθμούς, καθένας από τους οποίους είχε ιδιαίτερα συμβολικά σημεία και μύηση: στον κατώτερο βαθμό, βρίσκονταν οι «Μαθητές» (Apprendisti), στον δεύτερο βαθμό ανήκαν οι «Διδάσκαλοι» (Maestri), και, τέλος, στον τρίτο βαθμό, των «Τελειοποιημένων Διδασκάλων», ήταν ο Μέγας Διδάσκαλος. Οι διδασκαλίες του πρώτου βαθμού περιστρέφονταν γύρω από ανθρωπιστικές αρχές βασισμένες στην παραδοσιακή θρησκεία και ηθική. Ο δεύτερος βαθμός αναφερόταν στις ακόλουθες αρχές: Σύνταγμα, Ανεξαρτησία, και Ελευθερία. Στον τρίτο βαθμό, διακηρυσσόταν η δημιουργία μιας δημοκρατίας κι ενός καθεστώτος κοινωνικής ισότητας που θα πραγματοποιηθεί με τον αγροτικό νόμο για τη διανομή της γης. Σε έγγραφο της μυστικής αστυνομίας της Φλωρεντίας, αναφέρεται: «Η μασονική Εταιρεία των Καρμπονάρων έχει έμβλημα ένα τσεκούρι κι ένα κεφάλι λύκου. Σκοπός: η καταστροφή των βασιλευόντων» (βλ. G. Marcotti, Gronache Segrette della poliziaToscana, Firenze, 1898, σελ. 261). Η Ιερή Συμμαχία, η οποία συνένωνε όλες τις ευρωπαϊκές απολυταρχικές εξουσίες, αποφάσισε, στη σύνοδό της στο Τροπάου τον Οκτώβριο του 1820, να καταστείλει βίαια τη ναπολιτάνικη επανάσταση και τον Καρμποναρισμό. Πράγματι, σύμφωνα με αυτήν την απόφαση της Ιερής Συμμαχίας, Αυστριακοί στρατιώτες κατέπνιξαν τις επαναστάσεις της Νάπολης και του Πιεμόντε και ακολούθησαν τρομερά αντίποινα και διώξεις σε βάρος των δημοκρατικών στοιχείων από τις απολυταρχικές δυνάμεις. Όμως ο Ιλλουμινατισμός δεν εξαφανίστηκε.

«Επαναστατικά κινήματα του 19^ου αιώνα, Ιλλουμινατισμός και Ανδρέας Κάλβος»

    O 19ος αιώνας υπήρξε μια εποχή πολιτικής αστάθειας και αναταραχής. Οι δημοκρατικές, αντικληρικαλιστικές και φιλελεύθερες δυνάμεις που ανέτρεψαν τις δυτικοευρωπαικές μοναρχίες, με εμβληματική στιγμή της ιστορίας τους τη Γαλλική Επανάσταση, μάχονταν με τις δυνάμεις της συντήρησης που αποσκοπούσαν στην παλινόρθωση της μοναρχίας και με τη δικτατορία του Ναπολέοντα που κατέρρευσε, παραδίδοντας τελικά την ταλαιπωρημένη Ευρώπη στα χέρια της αυταρχικής Ιερής Συμμαχίας το 1815. Πράγματι, η οριστική ήττα του Ναπολέοντα το 1814 άνοιξε το δρόμο για την Παλινόρθωση του παλαιού καθεστώτος και την επαναχάραξη του χάρτη της Ευρώπης, ενώ την αλλαγή αυτή εξέφρασε το Συνέδριο της Βιέννης του 1815. Σε αυτό οι νικήτριες δυνάμεις δημιούργησαν τους μηχανισμούς εφαρμογής των αποφάσεων που έλαβαν, υπογράφοντας την Συνθήκη της Ιερής Συμμαχίας, κεντρικός στόχος της οποίας ήταν η αποτροπή μιας δεύτερης επανάστασης.

    Γυρίζοντας πίσω στον χρόνο, ο δέκατος όγδοος αιώνας μας δίνει την ιστορική βάση των γεγονότων αυτών. Στα τέλη του δέκατου όγδοου αιώνα ανιχνεύεται και η ίδρυση της Ιλλουμινατικής Εταιρείας, η οποία έπαιξε ενεργό ρόλο στην  προετοιμασία των  γεγονότων  που οδήγησαν στην Γαλλική  Επανάσταση και έπειτα στα επαναστατικά κινήματα του δέκατου ένατου αιώνα.

    Όπως προαναφέραμε, η Ιλλουμινατική εταιρεία ιδρύθηκε το 1776 στη Βαυαρία από τον  Καθηγητή του κανονικού Δικαίου Άνταμ Βάισχαουπτ. Λίγο χρόνο μετά από την ίδρυσή της, η Εταιρεία  διαδόθηκε σε ολόκληρη τη Γερμανία και την κεντρική Ευρώπη ,και μεταξύ των μελών της συγκαταλέγονταν μεγάλα πνεύματα της εποχής, όπως ο Γκαίτε, ο Σίλλερ και πιθανόν ο Μότσαρτ.  Οι Ιλλουμινάτοι κατηγορήθηκαν από την τότε εξουσία για ασέβεια, μίσος ενάντια στους ηγεμόνες και αντιπατριωτισμό και άρχισαν διώξεις εναντίον τους με ενορχηστρωτές Ιησουίτες και ορισμένους Γερμανούς πρίγκιπες. Η βαυαρική αστυνομία ανακάλυψε σημαντικό μέρος των ιλλουμινατικών αρχείων και έθεσε την  Ιλλουμινατική εταιρεία υπό διωγμό. Έτσι, οι ιλλουμινατικοί πυρήνες διαλύθηκαν, και πολλοί  Ιλλουμινάτοι βρέθηκαν ή στη φυλακή ή στην εξορία.

    Οι φυγάδες Ιλλουμινάτοι ίδρυσαν νέους πυρήνες. Επίσης, συνέχιζαν να εισχωρούν στη συνήθη Μασονία για να προωθούν σε αυτήν τις ιδέες τους, εφόσον παντού ο Ιλλουμινατισμός είχε τεθεί υπό διωγμό. Παράλληλα, ποικίλες ζυμώσεις γίνονταν στις τεκτονικές Στοές της Γαλλίας, με αποτέλεσμα ο Γαλλικός τεκτονισμός να συνδεθεί με τη Γαλλική Επανάσταση του 1789. Πράγματι, τα στρατεύματα της Δημοκρατίας, μαζί με τις επαναστατικές ιδέες, μετέφεραν στις νικηφόρες εκστρατείες τους και τις τεκτονικές Στοές, οι οποίες γρήγορα μεταμορφώνονταν σε ιακωβίτικες λέσχες.

    Όταν τα γαλλικά στρατεύματα εισέβαλαν στην Ιταλία, η οποία μέχρι τότε ζούσε υπό τον πνευματικό και πολιτικό δεσποτισμό του Πάπα, απλώθηκε ένα κλίμα Δημοκρατίας και Ελευθερίας. Η Λομβαρδία, η Μπολώνια και η Φερράρα σχημάτισαν την Εντεύθεν των Άλπεων Δημοκρατία, και αργότερα, το βασίλειο της Νάπολης έγινε η Παρθενόπεια Δημοκρατία, ενώ μια προσωρινή δημοκρατική κυβέρνηση σχηματίστηκε στην Τοσκάνη. Ο Πάπας υπέστη σημαντική κάμψη της εξουσίας του.

    Σύντομα όμως, ο Ναπολέων έδειξε το εξουσιαστικό του πρόσωπο. Εγκατέλειψε την ουσία του αρχικού δημοκρατικού και φιλελεύθερου πολιτικού προγράμματός του και επεδίωξε να γίνει ένας νέος πολιτικός δεσπότης στη θέση των δυνάμεων του παλαιού πολιτικού δεσποτισμού. Μάλιστα, το 1802, ο Ναπολέων, έχοντας θέσει υπό τον έλεγχό του τη Μασονία, τη μετατρέπει ουσιαστικά σε μια συντηρητική κυβερνητική υπηρεσία. Οι ιλλουμινάτοι αντιδρούν ενάντια στην εξέλιξη της Ναπολεόντειας πολιτικής και κατ επέκταση ενάντια στον έλεγχο του τεκτονισμού από την κυβέρνηση. Αυτή η αντιπολίτευση αποκρυσταλλώθηκε οργανωτικά σε μυστικές επαναστατικές αδελφότητες που είχαν τονισμένο τελετουργικό και ιεραρχία που πήγαζαν από τα μασονικά πρότυπα.

    Μετά την ήττα του Ναπολέοντα, και στο αντιδραστικό και απολυταρχικό πολιτικό περιβάλλον που εγκαθιδρύθηκε στην Ευρώπη από την Ιερή Συμμαχία δραστηριοποιήθηκαν πολλές εστίες αντίστασης. Μια από τις σημαντικότερες ήταν εκείνη των Καρμπονάρων. Οι Καρμπονάροι   είχαν  αρχικά αναλάβει επαναστατική δράση εναντίον του Ναπολέοντα και, στη συνέχεια, επεχείρησαν να επαναστατικοποιήσουν τις συνειδήσεις σε ολόκληρη την Ευρώπη ενάντια σε κάθε πολιτικό και πνευματικό δεσποτισμό. Πραγματικά, οι επαναστάτες των διαφόρων ευρωπαϊκών κρατών θεωρούσαν τους εαυτούς τους «προοδευτικές και χειραφετημένες ελίτ που έπρεπε να δράσουν στους κόλπους και προς όφελος μιας τεράστιας και αδρανούς μάζας. Όλοι νοούσαν την επανάσταση ως ενιαία και αδιάσπαστη: ένα ενιαίο ευρωπαϊκό φαινόμενο μάλλον, παρά ένα άθροισμα εθνικών και τοπικών απελευθερωτικών κινημάτων.

    Το γεωγραφικό λίκνο του Καρμποναρισμού ήταν η Νάπολη της Ιταλίας, το πνευματικό του υπόβαθρο ήταν ο Ιλλουμινατισμός, κι είχε ιακωβίτικη καταγωγή.  Μια αναφορά της εποχής μάλιστα, η οποία συντάχθηκε τον Νοέμβριο του 1815 από τον Πιέτρο Ντόλτσε προς τον Κώμη Σωράν, επισημαίνει ότι η Εταιρεία των Καρμπονάρων ιδρύθηκε από τους Ιλλουμινάτους της Νάπολης υπό την καθοδήγηση των Ιλλουμινάτων του Λονδίνου. Από το βασίλειο της Νάπολης, ο Καρμποναρισμός επεκτάθηκε σε ολόκληρη την Ιταλία, ειδικά μετά από την πτώση του Ναπολέοντα και την Παλινόρθωση.

    Οι Καρμπονάροι αντλούσαν μέλη από όλες τις κοινωνικές τάξεις. Στην εσωτερική συμβολιστική τους χρησιμοποιούσαν τεκτονικά σύμβολα όπως ο πέλεκυς, η αξίνα, ο γνώμονας και το ισοσκελές τρίγωνο με τον θεϊκό οφθαλμό στη μέση. Η δε δομή της οργάνωσης προσομοίαζε προς τη δομή του τεκτονισμού. Ωστόσο,  πολλές  τεκτονικές δυνάμεις είχαν  απολέσει την εποχή εκείνη σε μεγάλο βαθμό τον δημοκρατικό και φιλελεύθερο χαρακτήρα τους. Γι’ αυτό, λόγω του πολιτικοποιημένου και ριζοσπαστικού χαρακτήρα της αδελφότητας των Καρμπονάρων, από πολλούς Ελευθεροτέκτονες θεωρήθηκε ως «εκφυλισμένη συντεχνία» που δεν είχε σχέση πλέον με τον Ελευθεροτεκτονισμό.

     Με την πτώση του Ναπολέοντα στις αρχές του 1800 και την Παλινόρθωση, ανάμεσα στο 1815 με 1848, την Ευρώπη σάρωσαν τρία κύρια επαναστατικά κύματα. Το πρώτο κύμα εμφανίστηκε στα 1820–1824. Περιορίστηκε στη Μεσογειακή Ευρώπη και είχε επίκεντρο την Ισπανία, την Νάπολη και την Ελλάδα. Το δεύτερο επαναστατικό κύμα εμφανίστηκε στα 1829–1834 και επηρέασε όλη την Ευρώπη δυτικά της Ρωσίας και την βορειοαμερικανική ήπειρο. Ήταν αποτέλεσμα του εκθρονισμού των Βουρβόνων στη Γαλλία, ο οποίος πυροδότησε και τα άλλα επαναστατικά κινήματα στην Ευρώπη. Το τρίτο και μεγαλύτερο επαναστατικό κύμα ήταν του 1848, το οποίο ήταν αποτέλεσμα χρόνιας οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής κρίσης στην Ευρώπη. Είχε χαρακτήρα παγκόσμιας επανάστασης γι’ αυτό και ονομάστηκε από τον ιστορικό Hobsbawm «η άνοιξη των λαών».

    Τα  επαναστατικά αυτά κινήματα του 19^ου αιώνα υιοθέτησαν τα πολιτικά πρότυπα που δημιούργησε η Γαλλική Επανάσταση του 1789 (για μια επιστημονικώς αυστηρή ιστορική μελέτη των επαναστατικών κινημάτων του 18^ου και του 19^ου αιώνα, βλ. το βιβλίο του Eric J. Hobsbawm, Η Εποχή των Επαναστάσεων 1789-1848, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, 2015). Ως κύριοι μοχλοί των επαναστατικών κινημάτων αναδείχθηκαν και πάλι οι  μυστικές επαναστατικές αδελφότητες ανά την Ευρώπη. Οι Καρμπονάροι πρωτοστάτησαν και πάλι στα γεγονότα,  κατά την περίοδο 1809-1832, κατά την οποία  ανέπτυξαν δράση κυρίως στην Ιταλία, καθώς και στην Γαλλία, την Πορτογαλία, την Ισπανία, την Ελβετία και την Πολωνία.

    Οι απολυταρχικές κυβερνήσεις και οι μυστικές αστυνομίες της Ιταλίας προσπάθησαν να διαλύσουν τους Καρμπονάρους όχι μόνο με διωγμούς, δίκες και καταδίκες αλλά και με παρακρατικές οργανώσεις, οι οποίες διέπρατταν βίαιες και δολοφονικές ενέργειες σε βάρος των Καρμπονάρων. Το 1816, ο Υπουργός Αστυνομίας του Βασιλείου της Νάπολης,  Πρίγκιπας Κανόζα, ίδρυσε τη δολοφονική οργάνωση Εταιρεία των Καλντεράρι, στην οποία συνένωσε άλλες αντιδραστικές οργανώσεις για να πολεμήσει με σκοτεινές ενέργειες τους Καρμπονάρους. Το Παπικό Κράτος ανέπτυξε τη δική του δολοφονική παρακρατική οργάνωση εναντίον των Καρμπονάρων, η οποία ονομάστηκε Σανφεντίστι,δηλαδή οι Υπερασπιστές της Αγίας Πίστης. Επίσης, οι προπαγανδιστικές υπηρεσίες των απολυταρχικών καθεστώτων της Ευρώπης και του Βατικανού διεξήγαν συστηματικά ψυχολογικές επιχειρήσεις σε βάρος των μαζών, δαιμονοποιώντας τα επαναστατικά κινήματα και τις μυστικές αδελφότητες που τα υποστήριζαν, ώστε οι μάζες να ελέγχονται και να παραμένουν υποτελείς στα απολυταρχικά καθεστώτα της Ευρώπης και του Παπισμού. Οι πιο ευφάνταστες πηγές ακόμη και των σημερινών θεωριών συνωμοσίας σε βάρος των Illuminati και άλλων ριζοσπαστικών μυστικών αδελφοτήτων είναι το προπαγανδιστικό υλικό που τύπωσαν τα απολυταρχικά καθεστώτα της Ευρώπης και το Βατικανό τον 18^ο και τον 19^ο αιώνα.

    Τον Ιούλιο του 1820, ξέσπασε η εξέγερση της Νάπολης. Η Ιερή Συμμαχία, τρομοκρατημένη από τους Καρμπονάρους και γενικά από τις επαναστατικές δυνάμεις αποφάσισε στη σύνοδο του Τροπάου το 1820, συνενώνοντας όλες τις ευρωπαϊκές απολυταρχικές εξουσίες, τη βίαιη καταστολή της επανάστασης και του Καρμποναρισμού. Αυστριακοί στρατιώτες κατέπνιξαν τις επαναστάσεις της Νάπολης και του Πιεμόντε και ακολούθησαν τρομερά αντίποινα και διώξεις σε βάρος των δημοκρατικών στοιχείων. Όμως ο αγώνας των φιλελεύθερων δημοκρατών του Ιλλουμινατισμού συνεχίστηκε συμβάλλοντας καίρια στο  τρίτο και μεγαλύτερο επαναστατικό κύμα  του 1848. Μεταξύ δε, των διαφόρων Τεκτονικών Ταγμάτων, ο «Αρχαίος και Αρχέγονος Τύπος Μέμφις-Μισραΐμ» (Ancientand Primitive Rite Memphis-Misraim) υπήρξε εκείνο το Τεκτονικό Τάγμα που, περισσότερο από κάθε άλλο, υποστήριξε και στέγασε τόσο το Ιλλουμινατικό κίνημα γενικά όσο και τους Καρμπονάρους ειδικότερα. Η νεώτερη μορφή του Τύπου Μέμφις-Μισραΐμ, ως ένωση και σύνθεση δύο προγενεστέρων Τεκτονικών Τύπων, εκείνου της Μέμφιδος και εκείνου του Μισραΐμ, σε ένα σύστημα οφείλεται στον Ιταλό πολιτικό, επαναστάτη και στρατηγό Τζουζέπε Γκαριμπάλντι (Giuseppe Garibaldi, 1807-1882). Πριν από την ένωση των Τεκτονικών Τύπων της Μέμφιδος και του Μισραΐμ στο ενιαίο σύστημα Μέμφις-Μισραΐμ, στο Τάγμα Μέμφις είχε μυηθεί ο Ναπολέων Ι στα χρόνια της επαναστατικής έξαρσής του, ενώ γενικότερα στον λεγόμενο (συμβολικώς) αιγυπτιακό Τεκτονισμό είχε διαδραματίσει σημαντικό ρόλο ο Ιλλουμινάτος και επαναστάτης κόμης Αλεσάντρο Καλιόστρο (Count Alessandro di Cagliostro, 1743-1795).

    Τέλος, αξίζει να αναφερθούμε ακροθιγώς  στη διασύνδεση των ιλλουμινατικών ιδεωδών με την ιστορία του νεώτερου ελληνισμού, όπως αποτυπώθηκε στο πρόσωπο του κορυφαίου Έλληνα Καρμπονάρου ποιητή Ανδρέα Κάλβου. Στη Γενεύη εντάχθηκε στο κίνημα των φιλελλήνων, ενώ το 1823 εντάχθηκε στην ιακωβινική-καρμποναρική οργάνωση «Γαλάτες Αναμορφωτές» του Φίλιππου Μπουοναρόττι. Το μίσος προς τους απολυταρχικούς ηγεμόνες αποτελούσε άρθρο πίστεως για τους επαναστάτες και ιδίως για το δίκτυο της εμβληματικής επαναστατικής μορφής του Μπουοναρότι.

    Ο ποιητής της λυρικής τόλμης, Ανδρέας Κάλβος, ήταν πρωτίστως πολιτικός, στρατευμένος ποιητής. Στην Φλωρεντία εντάχθηκε στους  Καρμπονάρους και εξαιτίας της δράσης του συνελήφθη και απελάθηκε στην Ελβετία, στη Γενεύη τον Απρίλιο του 1821. Στα τέλη του 1820 ή στις αρχές του 1821 συνέθεσε την μακρά ωδή «Εις Θάνατον», που είναι γεμάτη από τους συμβολισμούς της καρμπονερίας και στην οποία κωδικοποιείται η ιδεολογία των καρμπονάρων. Γράφει ο ποιητής: «Εγώ τώρα εξαπλώνω / ισχυράν δεξιάν / και την άτιμον σφίγγω / πλεξίδα των τυράννων / δολιοφρόνων / Εγώ τα σκήπτρα στάζοντα / αίματος και δακρύων / καταπατώ• και καίω / της δεισιδαιμονίας /  το βαρύ βάκτρον. / Επάνω εις τον βωμόν / της αληθείας, τα σφάγια / τώρα εγώ ρίπτω• μ' άφθονα / τον λίβανον σωρεύω, / μ’ άφθονα χέρια. / Ως απ’ ένα βουνόν / ο αετός εις άλλο / πετάει, καιγώ τα δύσκολα / κρημνά της αρετής / ούτω επιβαίνω». Επίσης, στην πρώτη  στροφή της «Εις Σάμον» ωδής του ο Κάλβος γράφει: «Οσοι το χάλκεον χέρι / βαρύ του φόβου αισθάνονται / ζυγόν δουλείας ας έχωσι· / θέλει αρετή και τόλμην / η ελευθερία».

Ο δρ Νικόλαος Λάος είναι Εταίρος (ειδικός σε θέματα γεωπολιτικής και διεθνούς ασφαλείας) της ιδιωτικής ρωσικής εταιρείας πληροφοριών R-Techno, διευθύνει το think-tank R.I.N.G.S., και είναι μέλος του ακαδημαϊκού συμβούλιου της Θεολογικής Ακαδημίας του Αγίου Ανδρέα της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στο Μεξικό.

Copyright: Νικόλαος Λάος, 33^ο, 90^ο, 97^ο (AASR; Α&PR MM).

Αριστερά: ο δικέφαλος αετός του Αρχαίου και Αποδεδεγμένου Σκωτικού Τύπου (Ancient andAccepted Scottish Rite, 33^ος ύπατος και τελευταίος βαθμός) με την επιγραφή «Deus Meumque Jus» (ο Θεός και το Δίκαιό μου).

Δεξιά: η Γλαυξ των Αθηνών, σύμβολο σοφίας, αποτελεί το σήμα του Βαθμού του Αθηναίου (Minerval) των Illuminati, όπου αποδίδεται ιδιαίτερη τιμή στις επιτεύξεις του κλασσικού αθηναϊκού πολιτεύματος, καθότι πρώτο αυτό θέσπισε την αυτοδιακυβέρνηση των ανθρώπων.