Λέντας

Το χωριό του Λέντα στο Λιβυκό Πέλαγος

Η Κρήτη με τα 8221 τετραγωνικά χλμ. της είναι το μεγαλύτερο νησί της Ελλάδας. Μεταξύ τριών Ηπείρων, την Ευρώπη, την Αφρική και την Ασία, μπήκε συχνά στο στόχαστρο της πολιτικής διαφόρων μεγάλων δυνάμεων. Λόγω της στρατηγικής της θέσης και ως το πέμπτο μεγαλύτερο νησί της Μεσογείου, η Κρήτη κατακτήθηκε πολλές φορές από ξένες δυνάμεις και οι κάτοικοί της αναγκάστηκαν αρκετές φορές να υποδουλωθούν σε ξένους κατακτητές.

Μπορούμε να ακολουθήσουμε την ιστορία της Κρήτης μέσα από τις ιστορικές καταγραφές, για το Λέντα ωστόσο υπάρχουν ελάχιστες αναφορές. Μόνο κάποιοι συγγραφείς της αρχαιότητας αναφέρουν αυτήν την περιοχή.

Τα αρχαιότερα ίχνη οικισμών που βρέθηκαν στο λόφο του λιονταριού προέρχονται από τη νεολιθική εποχή. Υπάρχουν επίσης αξιόλογα ευρήματα από τη μινωική εποχή: Στο Λέντα βρέθηκαν επίσης ερείπια ενός πρώιμου μινωικού οικισμού με θολωτούς τάφους. Στους κυκλικούς τάφους και σε ένα ορθογώνιο χώρο βρέθηκαν δείγματα κεραμικής όπως διάφορα γλυπτά (ζώα, φρούτα, καράβια κλπ.) που έφτιαξαν μινωικοί τεχνίτες και που μαρτυρούν μεγάλη καλλιτεχνική φαντασία και δημιουργικότητα. Επίσης βρέθηκε και ένα διμερές αγγείο στολισμένο με ταύρους ως σύμβολα λατρείας. Στα ευρήματα συγκαταλέγονται επίσης κυκλαδικά ειδώλια, πέτρινοι αμφορείς, κοσμήματα, ένας αιγυπτιακός σκαραβαίος και μπρούτζινες λόγχες. Αυτά τα ευρήματα μαρτυρούν, ότι οι Μινωτείς δημιούργησαν ένα αναπτυγμένο πολιτισμό και ότι είχαν μέσω της θάλασσας εμπορικές συναλλαγές με όλη τη Μεσόγειο. Τα αντικείμενα αυτά βρίσκονται σήμερα στο Μουσείο του Ηρακλείου.

Γύρω στο 1500 π.Χ. εξερράγη το ηφαίστειο της Σαντορίνης, πράγμα που έφερε σεισμούς και παλιρροϊκά κύματα στην Κρήτη και κατέστρεψε πολλά κτίρια και παλάτια. Τα επόμενα χρόνια οι Κρήτες έχασαν τη θαλάσσια κυριαρχία τους από τους Φοίνικες. Υπάρχει και η υπόθεση ότι η Κρήτη επήλθε στη μυκηναϊκή κυριαρχία (οι ανασκαφές στη Γόρτυνα και τη Φαιστό το επιβεβαιώνουν).

Δεν έχει μείνει δυστυχώς τίποτα από αυτήν την περίοδο του Λέντα. Όμως το σημερινό όνομα έχει τις απαρχές του στην φοινικική ζωή, η λέξη "λεβήνα" που σημαίνει λευκό και περιγράφει το χρώμα των βουνών όπου βρισκόταν ο οικισμός. Απομεινάρια φοινικικού οικισμού ως τεκμήρια ωστόσο δεν υπάρχουν. Στα αρχαία χρόνια πιθανόν να προήλθε από αυτή τη λέξη και η ελληνική λέξη Λέων (όπως και η λέξη Λέβην).

Οι Μινωτείς πιθανό να αποτραβήχτηκαν στο ανατολικό μέρος του νησιού, μέχρι να κατακτήσουν το νησί οι Δωριείς. Οι Δωριείς δημιούργησαν πολυάριθμες πόλεις κράτη που επέκτειναν τις εμπορικές σχέσεις του νησιού. Με τη δημιουργία του Ασκληπιείου τον 4ο αιώνα π.Χ. ο Λέντας έγινε γνωστός και έξω από τα σύνορα της Κρήτης. Το Ιερό του ήταν παράρτημα του ιερού Ασκληπιείου της Πελοποννήσου. Δίπλα στο ναό με τα αγάλματα του Θεού και της κόρης του Υγείας βρισκόταν το θησαυροφυλάκιο σε υπόγειο χώρο, όπου φυλάσσονταν οι προσφορές προς το Θεό. Ένα εντυπωσιακό μωσαϊκό που απεικονίζει ένα ιππόκαμπο σώζεται μέχρι σήμερα και στολίζει το δάπεδο αυτού του κτιρίου. Το κτίριο αποτελείται από αίθουσες με κίονες (όπως εκείνη του ιερού ύπνου), τόξα και μια μαρμάρινη σκάλα. Μια πηγή με Νυμφαίο μετέφερε μέσα από πήλινους σωλήνες το νερό στα λουτρά. Κοντά στον ιερό χώρο στεγάζονταν και οι άρρωστοι και οι συνοδοί τους σε ξενώνες όπως και οι ιερείς στις κατοικίες τους.

Επισκέπτες από όλη την Ελλάδα και τη Βόρεια Αφρική έρχονταν να επισκεφτούν τις μεγαλειώδεις πηγές με το ιαματικό νερό. Οι περίφημες ιαματικές πηγές όπως και η δημιουργία ενός λιμανιού συνέβαλλαν στην πολυτέλεια που πρόσφερε ο τόπος. Το τότε λιμάνι ανήκε στη Μητρόπολη Γόρτυνα που βρισκόταν στην ενδοχώρα, η οποία με την υποστήριξη της πόλης της Κνωσού ανέλαβε το 219 π.Χ. την κυριαρχία όλου του οικισμού. Η Γόρτυνα, με τις κατακτήσεις της σε όλη τη Μεσσαρά εξελίχτηκε σε ένα σημαντικό κέντρο ισχύος με εμπορικές σχέσεις με την Αίγυπτο και τη Συρία. Ο Λέντας δεν φαίνεται να απέκτησε ανεξαρτησία, διότι σε αυτήν την περίοδο δεν ξέρουμε, αν είχε το δικό του νόμισμα.

Το ιερό Ασκληπιείο σε όλη του την ιστορία πρέπει να ξαναχτίστηκε και να άλλαξε τόσο ώστε σήμερα να μη διαφαίνεται η αρχική του ελληνική αρχιτεκτονική. Και προπαντός ο σεισμός του 49 π.Χ. πρέπει να του επέφερε τρομερές ζημιές.

Η Ρώμη κατέκτησε τελικά σε μια πολεμική εκστρατεία το 67 π.Χ. την Κρήτη. Οι κάτοικοι της Γόρτυνας συμμάχησαν με τους καινούργιους κατακτητές και έτσι σώθηκε η πόλη τους από την καταστροφή. Οι Ρωμαίοι την έκαναν πρωτεύουσα της Κρήτης, την μετέτρεψαν σε μια εντυπωσιακή πόλη και μετέφεραν τη διοίκηση της επαρχίας "Κρήτη και Κυρήνη" στην Κρήτη. Ο Λέντας έγινε ρωμαϊκός.

Και οι Ρωμαίοι επισκέπτονταν το Ασκληπιείο συχνά και το προσάρμοσαν στην ρωμαϊκή αρχιτεκτονική τον 3ο και 4ο αιώνα, προσθέτοντας σε αυτό τις βασιλικές ιαματικές πηγές.

Τον 4ο και 5ο αιώνα επικρατούσε όλο και περισσότερο ο Χριστιανισμός και έτσι το Ασκληπιείο έχανε όλο και περισσότερο την ισχύ του. Το Ιερό καταστράφηκε ως "ειδωλολατρικός τόπος λατρείας" και χρησιμοποιήθηκε ως λατομείο. Δίπλα στον κάποτε ιερό χώρο χτίστηκε μια πρώιμη χριστιανική βασιλική. Για να χτιστεί αυτή η εκκλησία χρησιμοποιήθηκαν κυρίως κομμάτια από αρχαίο ναό. Σήμερα μπορεί εύκολα να διακρίνει κανείς τμήματα μαρμάρινων κιόνων στους τοίχους της τωρινής εκκλησίας.

Με την πτώση του Ασκληπιείου έχασε και ο Λέντας (αλλιώς Λεβήνα, Λέων, Λέβην) το μεγαλείο του. Οι πολυάριθμοι κατακτητές του νησιού, Βυζαντινοί, Άραβες, Βενετοί, Τούρκοι και στο ενδιάμεσο πειρατές, εναλλάσσονταν. Δείγματα αυτής της εποχής δεν μας έχουν μείνει. Όμως επειδή σχεδόν σε όλους τους γεωγραφικούς χάρτες του 16ου και 17ου αιώνα ο τόπος σημειώνεται ως λιμάνι με το όνομα Λέων, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι ο Λέντας σε καμιά περίοδο δεν έμεινε ακατοίκητος.

Στα μέσα του 19ου αιώνα άρχισαν οι αρχαιολόγοι τις πρώτες ανασκαφές, οι οποίες συνεχίστηκαν συστηματικά και ακόμη και σήμερα βγάζουν πράγματα στο φως. Μια φαρδιά ζώνη γύρω από το χωριό προστατεύεται ως αρχαιολογικός χώρος και εμποδίζει την επέκταση του ειδυλλιακού χωριού.

·