Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΥΠΕΡΗΧΟΓΡΑΦΗΜΑΤΟΣ ΣΤΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΚΕΦΑΛΗΣ-ΤΡΑΧΗΛΟΥ

Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΥΠΕΡΗΧΟΓΡΑΦΗΜΑΤΟΣ ΣΤΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΚΕΦΑΛΗΣ-ΤΡΑΧΗΛΟΥ

Ιωάννης Σ. Φαναριώτης

Επιστημονικός Συνεργάτης του Τμήματος Υπερήχων του Δ.Θ.Κ.Α. «ΥΓΕΙΑ»

Το υπερηχογράφημα, λόγω της μη επεμβατικής του φύσης, χρησιμοποιείται

όλο και περισσότερο ως ο απεικονιστικός έλεγχος πρώτης εκλογής σε ενήλικες

και παιδιά που εμφανίζουν μια τραχηλική διόγκωση. Αξιοσημείωτη πρόοδος

έχει επιτευχθεί στην τεχνολογική εξέλιξη των υπερήχων κατά την τελευταία

δεκαετία, περιλαμβάνοντας το έγχρωμο και παλμικό Doppler, την αρμονική

απεικόνιση, τις τεχνικές ανάλυσης της αντίθεσης, τα ενδοφλέβια σκιαγραφικά

μέσα και τελευταία και την ελαστογραφία. Αυτή η τεχνολογική εξέλιξη έχει

ανοίξει νέα και ενδιαφέροντα μονοπάτια στη διάγνωση. Αν και κανένα

υπερηχογραφικό κριτήριο από μόνο του δεν είναι ειδικό για την καλοήθη ή

κακοήθη φύση μιας βλάβης, ο συνδυασμός διαφόρων κριτηρίων μπορεί να

βοηθήσει στη διαγνωστική προσέγγιση. Η υπερηχογραφικά καθοδηγούμενη

βιοψία δια λεπτής βελόνης (FNAB) παραμένει η πιο ακριβής μέθοδος για τον

ιστολογικό χαρακτηρισμό μιας βλάβης, ενός όζου του θυρεοειδούς, ενός

λεμφαδένα, μιας τραχηλικής μάζας ή μιας διόγκωσις των μαλακών μορίων της

κεφαλής.

Το υπερηχογράφημα λόγω της διαθεσιμότητάς του, είναι η πρώτη μορφή

απεικόνισης στην αξιολόγηση μιας θυρεοειδικής βλάβης. Είναι χρήσιμο στον

προσδιορισμό των χαρακτήρων της, στην ανάλυσή της σε συνδυασμό και με

τα κλινικά στοιχεία και στη διαφοροποίηση των καλοήθων βλαβών από τις

κακοήθεις και από τις ύποπτες κακοήθειας που απαιτούν διερεύνηση με FNAB.

Η αξία του υπερηχογραφήματος στη μετά την χειρουργική επέμβαση

παρακολούθηση των ασθενών με καρκίνο του θυρεοειδούς και στον

προεγχειρητικό έλεγχο αυτών έχει πια παγιωθεί. Το υπερηχογράφημα έχει

πρωταρχικό ρόλο στη παρακολούθηση ασθενών με καρκίνο του θυρεοειδούς

αδένα μετά την θεραπεία. Η κύρια χρησιμότητά του είναι ο προσδιορισμός

ύποπτων λεμφαδένων και η βιοψία τους υπό την καθοδήγησή του.

Νέες τεχνικές όπως η αρμονική απεικόνιση σε συνδυασμό με τη χρήση

ενδοφλέβιων σκιαγραφικών μέσων καθώς και τελευταία η ελαστογραφία,

χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση και την παρακολούθηση βλαβών του

θυρεοειδούς αδένα.

Το υπερηχογράφημα κατέχει επίσης πρωτεύοντα ρόλο και στη διάγνωση του

καρκίνου των σιελογόνων αδένων. Η αξιολόγηση των υπερηχογραφικών

χαρακτηριστικών μιας μάζας στους σιελογόνους αδένες σε συνδυασμό με την

αναγνώριση σημείων τυχόν εξάπλωσης στους λεμφαδένες του τραχήλου

θέτουν τις βάσεις για την διάγνωση της κακοήθειας. Περαιτέρω βιοψία δια

λεπτής βελόνης επιτυγχάνεται πιο εύκολα με την καθοδήγηση του

υπερηχογραφήματος και με τη χρήση του έγχρωμου Doppler για την αποφυγή

νεκρωτικών περιοχών και μεγάλων αγγείων.

Πολλές παθολογικές οντότητες που αναπτύσσονται στην περιοχή της κεφαλής

και του τραχήλου δίδουν ως πρώτη κλινική εκδήλωση ψηλαφητούς

λεμφαδένες, οι περισσότεροι από τους οποίους βρίσκονται επιφανειακά.

Χρησιμοποιώντας τους υψηλής συχνότητας ηχοβολείς, το έγχρωμο και

παλμικό Doppler, λεμφαδένες σε όλες τις περιοχές του τραχήλου μπορούν να

ανιχνευθούν και η μορφολογία και η αγγείωσή τους μπορούν να

αξιολογηθούν λεπτομερώς για τον καθορισμό της φύσης τους. Κανένα

υπερηχογραφικό κριτήριο δεν είναι απολύτως ειδικό από μόνο του για την

καλοήθη ή κακοήθη φύση τους, εντούτοις η συναξιολόγηση των διαφόρων

κριτηρίων συμβάλλει τα μέγιστα στην διαγνωστική προσέγγιση. Στην

περαιτέρω δε αξιολόγηση της φύσης των λεμφαδένων συμβάλλει καθοριστικά

η χρήση υπερηχογραφικά καθοδηγούμενης βιοψίας (FNAB) και τελευταία

νέες τεχνικές, όπως η χρήση ενδοφλέβιων σκιαγραφικών μέσων.

Ιδιαίτερα στα παιδιά, η χρήση του υπερηχογραφήματος στην περιοχή της

κεφαλής και του τραχήλου παίζει πρωτεύονται ρόλο λόγω της έλλειψης

ακτινοβολίας. Σπάνιες κακοήθειες που συναντούνται πιο συχνά στα παιδιά

αλλά και οι πιο κοινές αξιολογούνται με το υπερηχογράφημα. Εκτιμούνται

πριν και μετά τη χειρουργική επέμβαση αλλά σε βλάβες οι οποίες δεν

χειρουργούνται, το υπερηχογράφημα βοηθά στην επιλογή και αξιολόγηση της

θεραπείας.

Συμπερασματικά, αν και νέες τεχνικές απεικόνισης (CT, MRI, PET-CT) έχουν

αναπτυχθεί, το υπερηχογράφημα παραμένει εξίσου σημαντικό για τη

διαγνωστική προσέγγιση των όγκων της κεφαλής και του τραχήλου.