Τί θα πρέπει να διδαχτούν οι ΗΠΑ από την κρίση της Ευρώπης; Τίποτα!

Τουρίστρια περιπλανιέται στη Ρωμαϊκή Αγορά στην Αθήνα. Από τον Charles Kenny Όταν ο πρόεδρος της Κομισιόν, Jose Manuel Barroso κατέφτασε στη συνάντηση των χωρών της G20 στο Los Cabos του Μεξικού την περασμένη εβδομάδα, ξεκαθάρισε ένα πράγμα: «Δεν ήρθαμε εδώ για να πάρουμε μαθήματα… για το πώς να χειριστούμε την οικονομία μας». Και αυτό γιατί «η Ευρώπη έχει ένα οικονομικό μοντέλο για το οποίο είμαστε πολύ υπερήφανοι». Άλλωστε, σημείωσε ο Barroso, η κρίση στο ευρωσύστημα ξεκίνησε από τις «ανορθόδοξες πρακτικές» του αμερικανικού χρηματοπιστωτικού κλάδου. Ακόμη κι αν ο Barroso δεν ήθελε υποδείξεις, οι πολιτικοί των δύο κομμάτων στις ΗΠΑ είναι ιδιαίτερα πρόθυμοι να αξιοποιήσουν τα διδάγματα της Ευρώπης. «Ο κόσμος δεν τρέχει να επενδύσει στην Ελλάδα σήμερα», λέει ο εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου, John Boehner και «δεν θα έχουμε ούτε εμείς πολλές επιλογές», εάν οι ΗΠΑ συνεχίσουν να αποτυγχάνουν στις προσπάθειες μείωσης του ελλείμματος. Στο μεταξύ, ο Bill Clinton έχει φτάσει στο αντίθετο συμπέρασμα από τα δεινά της Ευρώπης: το πείραμα της λιτότητας δεν δουλεύει. «Η Ευρώπη έχει πρόβλημα» αλλά «οι Ρεπουμπλικάνοι του Κογκρέσου έχουν υιοθετήσει την ευρωπαϊκή οικονομική πολιτική», λέει με παράπονο. Προφανώς, το δίδαγμα της Ευρώπης δεν είναι και τόσο ξεκάθαρο για τις ΗΠΑ. Ίσως γιατί ο μαθητής προέρχεται από μία εντελώς διαφορετική ράτσα. Τι μάθημα μπορούν άλλωστε να πάρουν οι ΗΠΑ από την ελληνική οικονομία; Το «μην δανείζεσαι περισσότερα από όσα αντέχεις να ξεπληρώσεις» είναι κάπως τετριμμένο. Ωστόσο ίσως είναι το καλύτερο που μπορείς να καταφέρεις. Είναι δύσκολο να φανταστούμε την κατάσταση μιας οικονομίας που να μοιάζει λιγότερο με αυτή της αμερικανικής από ότι με αυτή της ελληνικής, όπως σημείωσε ο Ezra Klein στη στήλη του Bloomberg View. Η χώρα που μπορεί να περηφανεύεται επειδή εφηύρε την έννοια της οικονομίας -σε ευχαριστούμε Αριστοτέλη- εγκλωβίστηκε στο δανεισμό των φθηνών επιτοκίων στη βάση ότι μοιραζόταν ένα κοινό νόμισμα με τη Γερμανία. Οι επενδυτές αντιλήφθηκαν τότε πως η Ελλάδα στην πραγματικότητα δεν ήταν Γερμανία και σαν επενδυτικός προορισμός ήταν τόσο αξιόπιστη όσο ένα φουσκωμένο στεγαστικό δάνειο στο Λας Βέγκας. Άρχισαν να ζητούν υψηλότερα επιτόκια για να καλύψουν το ρίσκο που λάμβαναν. Ο πρώτος οικονομολόγος στον κόσμο έχει μια λύση στα προβλήματα της Ελλάδας: χρεοκοπία στην πληρωμή των τόκων (ο Αριστοτέλης πίστευε πως η πληρωμή τόκων είναι ανήθικη πράξη). Αυτό δεν θα φέρει αποτέλεσμα εάν η Ελλάδα επιθυμεί να παραμείνει στην Ευρωζώνη για αυτό και οι Έλληνες πολιτικοί αποδέχονται με το ζόρι περικοπές στον προϋπολογισμό, δηλαδή με την ίδια ευχαρίστηση που ένας χορτοφάγος τρώει ποικιλία κρεατικών. Συγκρίνετε τώρα την κατάσταση στην Ελλάδα με εκείνη των ΗΠΑ, που έχουν το δικό τους νόμισμα, το οποίο φαίνεται να τα πηγαίνει πολύ καλά μέχρι στιγμής, ευχαριστούμε πολύ -και παραμένει μάλιστα το πιο κοινό συστατικό των παγκόσμιων αποθεμάτων. Τα επιτόκια των ΗΠΑ είναι τόσο χαμηλά που οι επενδυτές πληρώνουν ουσιαστικά την κυβέρνηση για να προσέχει τα χρήματά τους. Αν η ελληνική κυβέρνηση μπορούσε να δανειστεί με 0,25%, όπως το αμερικανικό Υπουργείο Οικονομικών, δεν θα κάναμε λόγο για κρίση στην Ελλάδα. Είναι αλήθεια ότι οι ΗΠΑ δεν θα μπορούν να δανείζονται στα τρέχοντα επίπεδα για πάντα. Οι καθαρές πληρωμές τόκων για το δημόσιο χρέος αντιπροσώπευαν το 18% των εσόδων στις αρχές του 1990. Σήμερα αντιστοιχούν σε λιγότερο από 10%, αλλά θα μπορούσαν εύκολα να ξανασκαρφαλώσουν παράλληλα με την αύξηση των επιτοκίων. Ακόμη κι έτσι, η «κρίση» χρέους της Αμερικής σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα έγκειται στην ισορροπία μεταξύ της αύξησης των εσόδων και της αύξησης των δαπανών. Σε αντίθεση με την Ελλάδα (και κόντρα στα λεγόμενα του John Boehner), δεν είναι μια κρίση  που απαιτεί περικοπές στον προϋπολογισμό σήμερα. Το οποίο μας οδηγεί στον αποδιοπομπαίο τράγο των Αμερικανών Κεϋνσιανών: το Ηνωμένο Βασίλειο, όπου η κυβέρνηση συνασπισμού του πρωθυπουργού David Cameron έθεσε σε εφαρμογή ένα πρόγραμμα λιτότητας σχεδόν αμέσως μόλις ανέλαβε την εξουσία. Εδώ είναι το μεγάλο μάθημα που πρέπει να διδαχτούμε από τη Βρετανία: Εάν κόψεις τις δημόσιες δαπάνες όταν η οικονομία βρίσκεται σε ύφεση, η ανάπτυξη σου θα υποφέρει βραχυπρόθεσμα. Ειλικρινά, αν χρειάζεσαι περαιτέρω μάθημα για να το κατανοήσεις αυτό, η γνώση των βασικών μαθηματικών θα πρέπει να σου διέφυγε την πρώτη φορά. Οι κυβερνητικές δαπάνες αντιστοιχούν στο ήμισυ σχεδόν της βρετανικής οικονομίας -κόψε αυτό και τότε θα ναι μάλλον απίθανο να δεις την ανάπτυξη του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος να σπαρταρά σαν ψάρι. Ακόμα κι έτσι, οι βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις των μέτρων λιτότητας του Cameron δεν αποκαλύπτουν ουσιαστικά κάτι για τις μακροπρόθεσμες αναπτυξιακές προοπτικές της Βρετανίας. Μπορεί η λιτότητα να βοηθήσει πραγματικά τη χώρα να γίνει πιο ανταγωνιστική, ενισχύοντας την αναπτυξιακή τάση με την πάροδο του χρόνου. Η μπορεί η χώρα να μην καταφέρει να ανακτήσει ποτέ την χαμένη ανάπτυξη των δύο τελευταίων ετών. Ίσως ακόμη πιο πιθανό είναι να μην έχουν σχεδόν καμία επίδραση, με κανένα τρόπο σε μακροπρόθεσμη βάση. Αυτό θα ήταν σύμφωνο με το μέσο αντίκτυπο των προγραμμάτων προσαρμογής που χρηματοδοτούνται από το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα τις δύο τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα, σύμφωνα με τον Bill Easterly του  Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης.