O Αύγουστος ήταν πιο ήσυχος από ότι φοβούνταν οι ευρωπαϊκές αγορές ομολόγων. Έτσι, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής μπορούσαν να αναλογιστούν στις διακοπές τους στις παραλίες και τα βουνά της Ευρώπης, το μέλλον. Υπνοβατεί η ευρωζώνη προς ένα ομοσπονδιακό μοντέλου, προς τις Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης; Ή μήπως τα κράτη-μέλη απομακρύνονται το ένα από το άλλο;
Για να απαντήσουμε στα ερωτήματα αυτά, ας αρχίσουμε καλύτερα από τις ΗΠΑ. Το μοντέλο μιας ομοσπονδιακής συνένωσης που προέκυψε ιστορικά αποτελείται από ένα ενιαίο νόμισμα που διαχειρίζεται μια ομοσπονδιακή υπηρεσία - στενά συνδεδεμένες αγορές για τα προϊόντα, την εργασία, και το κεφάλαιο - ένα ομοσπονδιακό προϋπολογισμό που εν μέρει, αλλά αυτόματα, αντισταθμίζει οικονομικές διαταραχές που επηρεάζουν μεμονωμένες πολιτείες - μια ομοσπονδιακή κυβέρνηση που αναλαμβάνει την ευθύνη για την αντιμετώπιση άλλων σοβαρών κινδύνων, σαν αυτούς που προέρχονται από τον τραπεζικό τομέα - και πολιτείες που παρέχουν δημόσια περιφερειακά αγαθά αλλά δεν παίζουν σχεδόν κανένα ρόλο στην μακροοικονομική σταθεροποίηση.
Το μοντέλο αυτό λειτούργησε ως πρότυπο για τους αρχιτέκτονες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ιδίως για τη δημιουργία μιας ενιαίας αγοράς και ενός κοινού νομίσματος. Αλλά, από πολλές απόψεις, η Ευρώπη έχει παρεκκλίνει σημαντικά από το αμερικανικό μοντέλο.
Πρώτον και κύριον, η Ευρώπη δεν έχει συντάξει ποτέ ομοσπονδιακό προϋπολογισμό. Στη δεκαετία του 1970, υπήρχε ακόμη ελπίδα ότι οι κοινές δαπάνες θα ανέρχονταν τελικά σε 5-10% του ΑΕΠ της ΕΕ, αλλά αυτό το όνειρο δεν υλοποιήθηκε ποτέ. Σήμερα ο προϋπολογισμός της ΕΕ δεν είναι μεγαλύτερος από ότι ήταν πριν από 30 χρόνια: ένα πενιχρό 1% του ΑΕΠ.
Πιο πρόσφατα, η ευρωζώνη έχει αρχίσει να δημιουργεί ένα σύστημα αμοιβαίας εγγύησης μεταξύ των κρατών μελών. Από το 2010, η βοήθεια έχει επεκταθεί στην Ελλάδα, την Ιρλανδία, την Πορτογαλία, και τώρα την Κύπρο. Η Ισπανία μπορεί να ακολουθήσει σύντομα το παράδειγμά τους, με ιδιαίτερη έμφαση στη στήριξη του τραπεζικού της τομέα. Έτσι, ένα συγκεκριμένο μοτίβο αναδύεται: τα κράτη να βοηθούν το ένα το άλλο.
Αλλά η αλληλεγγύη δεν είναι δωρεάν. Εξαρτάται από το αν οι δικαιούχοι έχουν υπογράψει τη δημοσιονομική συνθήκη που τους δεσμεύει σε μια υπεύθυνη στάση και σε πιθανές ημι- αυτόματες κυρώσεις.
Σε αντίθεση με την Αμερική, όμως, οι κυβερνήσεις των κρατών μελών της ΕΕ- και, όλο και περισσότερο, τα κοινοβούλιά τους – παίρνουν τις αποφάσεις. Επειδή η βοήθεια δεν στηρίζεται σε ομοσπονδιακούς πόρους, αλλά στη συγκέντρωση εθνικών πόρων, τα κράτη πιστωτές απαιτούν αναπόφευκτα περισσότερη δύναμη σε αντάλλαγμα για την παροχή μεγαλύτερης υποστήριξης προς τους γείτονές τους.
Στις ΗΠΑ, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση ενεργεί ως ασπίδα έναντι κοινών κινδύνων και παρέχει αυτόματη, άνευ όρων υποστήριξη προς τις πολιτείες που αντιμετωπίζουν προβλήματα. Αλλά, στο τέλος, δεν διασώζει μια πολιτεία σε κατάσταση χρεωκοπίας, ούτε αναλαμβάνει τη διακυβέρνηση της. Στην Ευρώπη, αντίθετα, δεν υπάρχει σχεδόν καμία συνολική ασπίδα και σχεδόν καμία αυτόματη υποστήριξη για τα κράτη μέλη που αντιμετωπίζουν προβλήματα – τα πιο πλούσια κράτη τείνουν απλά μια χείρα βοηθείας υπό όρους για την πρόληψη της πτώχευσης. Έτσι, ενώ οι πολιτείες των ΗΠΑ ανταγωνίζονται με το κέντρο για την εξουσία, στην Ευρώπη, όλο και περισσότερο ανταγωνίζονται μεταξύ τους.
Ο διακρατικός ανταγωνισμός - μερικές φορές στα όρια της εχθρότητας - είναι αυτό που κάνει την πολιτική της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης δύσκολη.
Πράγματι, ένα σημαντικό πρόβλημα με την τρέχουσα κατάσταση είναι η αδυναμία των θεσμικών οργάνων της ΕΕ υπεύθυνων για την προώθηση του κοινού συμφέροντος και που λογοδοτούν στους Ευρωπαίους ως σύνολο. Η κοινή ευρωπαϊκή κατεύθυνση δεν μπορεί να είναι απλά συνιστώσα των εθνικών συμφερόντων μέσα από κυβερνήσεις και κοινοβούλια, που είναι υπόλογα μόνο στους ημεδαπούς ψηφοφόρους.
Το μεγάλο ερώτημα στο οποίο κανείς δεν έχει μια σαφή απάντηση είναι κατά πόσον η Ευρώπη βρίσκεται στη διαδικασία να εφεύρει ένα δικό της μοντέλο, ή απλά αποφεύγει την αναπόφευκτη επιλογή μεταξύ επιμερισμού και σύγκλισης που ορίζει το υπάρχον ομοσπονδιακό πρότυπο. Μια λύση θα μπορούσε να είναι η δημιουργία ενός νέου φόρουμ για τους εθνικούς εκπροσώπους όπου να διεξάγονται πανευρωπαϊκές συζητήσεις. Μια άλλη θα ήταν να περάσει ο ρόλος του εγγυητή σε ένα νέο ομοσπονδιακό ίδρυμα υπόλογο στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Όποια και αν είναι διαδρομή που θα ακολουθήσει η Ευρώπη τα επόμενα χρόνια θα πρέπει να αντιμετωπίσει την αδύναμη εκπροσώπηση του κοινού συμφέροντος - ή απλά να παραδεχτεί ότι δεν υπάρχει τέτοιο κοινό συμφέρον που να μπορεί να δικαιολογήσει την παραμονή στην πορεία της ολοκλήρωσης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου