Μετά από έναν ασυνήθιστα ήρεμο Αύγουστο, η Ευρώπη, οι πολιτικοί της και οι αγορές έχουν μπροστά τους ένα ταραγμένο φθινόπωρο κατά το οποίο θα λάβουν χώρα οι μεγάλες αναμετρήσεις της Ευρωζώνης. Η αλήθεια βέβαια είναι ότι από τότε που ξεκίνησε η κρίση του ευρώ, στις αρχές του 2010 με την Ελλάδα, η Ευρωζώνη είχε αρκετές οριακές στιγμές. Αλλά τα γεγονότα αυτού του φθινοπώρου θα είναι πολύ πιο κρίσιμα.
Καταρχήν επειδή πλησιάζει η ώρα της αλήθειας για την Ισπανία. Πολύ καιρό τώρα οι Ευρωπαίοι πολιτικοί και αναλυτές αναρωτιούνται τι θα γίνει αν μια μεγάλη χώρα της Ευρωζώνης, όπως η Ισπανία, αποκλειστεί από τις αγορές. Οσονούπω λοιπόν θα το ανακαλύψουν. Η ζήτηση για τα ισπανικά ομόλογα στεγνώνει με ταχείς ρυθμούς αλλά τον Οκτώβριο η Ισπανία θα πρέπει να εκδώσει χρέος ύψους κάποιων δεκάδων δις ευρώ για να καλύψει τα ελλείμματά της και να αποπληρώσει παλαιότερες εκδόσεις ομολόγων που λήγουν.
Δεύτερον, υπάρχει το μέτωπο της Ελλάδας: η κυβέρνηση της Αθήνας θα χρειαστεί επιπλέον χρήματα.
Και τρίτον, υπάρχει η ημερομηνία-φωτιά της 12ης Σεπτεμβρίου, όπου αναμένεται η απόφαση του συνταγματικού δικαστηρίου της Γερμανίας ως προς τη νομιμότητα του νέου μηχανισμού διάσωσης της Ευρωζώνης αλλά και οι εκλογές της Ολλανδίας, όπου φαίνεται να κερδίζουν έδαφος τα κόμματα που υποστηρίζουν τη μερική αποχώρηση της χώρας από την Ευρωζώνη προκειμένου να δοθεί έμφαση στα εγχώρια οικονομικά της χώρας. Και τα δύο αυτά γεγονότα μπορεί να τορπιλίσουν τις δύσκολες προσπάθειες διάσωσης του ευρώ.
Πολιτικοί και κεντρικοί τραπεζίτες
ενώπιον σκληρών επιλογών
Με την Ελλάδα και την Ισπανία στο χείλος του γκρεμού, οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι θα έρθουν αντιμέτωποι με σκληρές επιλογές. Αφενός ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και οι άλλοι κεντρικοί τραπεζίτες θα κληθούν να αποφασίσουν αν θα εγκαταλείψουν την παλιά τους επιφυλακτικότητα και θα προχωρήσουν σε πολύ πιο τολμηρή δράση με μεγάλα προγράμματα αγοράς ομολόγων. Αφετέρου οι πολιτικοί θα πρέπει να αποφασίσουν αν θα στηρίξουν ενεργητικά την υπόθεση της περαιτέρω ολοκλήρωσης της Ευρωζώνης – που συνεπάγεται ότι οι μεγάλες χώρες θα πληρώσουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο τα προβλήματα των πιο αδύναμων – ή θα ενδώσουν στις αντιρρήσεις των ψηφοφόρων τους τόσο του Βορρά όσο και του Νότου, οι οποίοι έχουν αρχίσει να αντιδρούν στην υπόθεση του κοινού νομίσματος και σε όσα βάρη τους έχει φέρει.
Η αυλαία θα ανοίξει την ερχόμενη Πέμπτη 6 Σεπτεμβρίου με την συνεδρίαση του διοικητικού συμβουλίου της ΕΚΤ. Η ισπανική κυβέρνηση επιμένει ότι η ΕΚΤ πρέπει να παρέμβει στις αγορές και να αγοράσει ισπανικά κρατικά ομόλογα σε απεριόριστες ποσότητες. Αυτό θεωρητικά θα ενισχύσει τη ζήτηση και οι ιδιώτες επενδυτές που σήμερα φοβούνται να αγοράσουν ισπανικούς τίτλους θα σπεύσουν να το κάνουν επειδή θα ξέρουν ότι θα μπορούν να τους πουλήσουν να πάσα στιγμή στην κεντρική τράπεζα.
Η διελκυστίνδα ΕΚΤ - Ισπανίας
Η ΕΚΤ έχει πει ότι είναι έτοιμη να κάνει ‘κάτι’ – και ο κόσμος περιμένει λεπτομέρειες για το τι ακριβώς – αλλά είναι απίθανο να προβεί σε μια τέτοια δέσμευση την ερχόμενη Πέμπτη. Καταρχήν επειδή δεν είναι βέβαιο ότι θα έχει αποτελέσματα. Οι επενδυτές που έχουν ισπανικούς τίτλους θα μπορούσαν να επωφεληθούν από τη δέσμευση της ΕΚΤ και να τους ξεφορτωθούν αντί να αγοράσουν παραπάνω ισπανικά ομόλογα. Έτσι η κεντρική τράπεζα θα έμενε με ένα τεράστιο χαρτοφυλάκιο υποβαθμισμένων κρατικών τίτλων.
Συν τοις άλλοις, κατά το σκεπτικό της ΕΚΤ κάτι τέτοιο δεν πρέπει να γίνει γιατί θα χαλαρώσει τις πιέσεις για δυσάρεστες μεταρρυθμίσεις προς την ισπανική κυβέρνηση. Γι’ αυτό ο πρόεδρος της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι είχε πει τον Αύγουστο πως η κεντρική τράπεζα μπορεί να ενεργήσει με ένα νέο πρόγραμμα ομολόγων μόνο από τη στιγμή που μια χώρα θα έχει ζητήσει επισήμως βοήθεια από τους μηχανισμούς διάσωσης της Ευρωζώνης και θα έχει αποδεχτεί ένα πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων.
Επί του παρόντος κάτι τέτοιο δεν φαίνεται πάντως πιθανό καθώς η κυβέρνηση Ραχόι δεν θέλει να προβεί σε αυτό το πολιτικά ταπεινωτικό βήμα και εξακολουθεί να ελπίζει στο θαύμα: ότι η κεντρική τράπεζα θα παρέμβει εν τέλει στις αγορές υπέρ της Ισπανίας από μόνη της. Η Μαδρίτη εκτιμά ότι είναι σε θέση να αγοράσει χρόνο εκδίδοντας έντοκα γραμμάτια ακόμα κι αν οι επενδυτές πάψουν να αγοράζουν τα μακροπρόθεσμα ισπανικά ομόλογα. Οι αυγουστιάτικες δηλώσεις του Ντράγκι σύμφωνα με τις οποίες το νέο μεγάλο πρόγραμμα αγοράς τίτλων της ΕΚΤ – αν και όταν εκδηλωθεί – θα αφορά βραχυπρόθεσμους τίτλους, έχουν ήδη παίξει το ρόλο τους στρέφοντας τους επενδυτές στα ασφαλέστερα βραχυπρόθεσμα ισπανικά ομόλογα. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι αποδόσεις του ισπανικού 2ετούς έχουν μειωθεί εντυπωσιακά τις τελευταίες βδομάδες.
Η ΕΚΤ δεν μπορεί
να αποφύγει τις ανακοινώσεις
Αυτός είναι και ο βασικός λόγος για τον οποίο η Ισπανία ελπίζει ακόμη ότι μπορεί να αποφύγει να ζητήσει βοήθεια. Σημαίνει όμως αυτό, αναρωτιούνται οι αναλυτές, πως και η ΕΚΤ μπορεί να μην κάνει καμιά σοβαρή ανακοίνωση για τα σχέδια της την ερχόμενη Πέμπτη ώστε να επιστρέψει έτσι την πίεση στην Ισπανία και να την υποχρεώσει να ζητήσει βοήθεια; Δύσκολο, αποφαίνονται… Στην πραγματικότητα, εκτιμούν, η ΕΚΤ δεν μπορεί να αποφύγει τις ανακοινώσεις. Έχει ήδη πει ότι σχεδιάζει ένα νέο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων αλλά δεν έχει πει ποια χώρα αφορά. Αν στη συνέντευξη Τύπου που θα ακολουθήσει τη συνάντηση του διοικητικού συμβουλίου της ΕΚΤ την ερχόμενη Πέμπτη, ο Μάριο Ντράγκι δεν δώσει περισσότερες λεπτομέρειες, οι αγορές θα θεωρήσουν ότι η ΕΚΤ δεν έχει βούληση να δράσει ή ότι δεν μπορεί να δράσει επειδή έχει παραλύσει υπό το βάρος της οξείας εσωτερικής της διαμάχης. Η σύγκρουση ανάμεσα στον Μάριο Ντράγκι και τον ισχυρό επικεφαλής της Bundesbank Γιενς Βάιντμαν ακριβώς για το θέμα ενός μεγάλου προγράμματος αγοράς ομολόγων το οποίο υποστηρίζει ο Ντράγκι αλλά αντιμάχεται ο Βάιντμαν πήρε μέσα στο καλοκαίρι επίσημες διαστάσεις, με συνεντεύξεις και σχόλια των δύο ανδρών στο γερμανικό Τύπο και οι αγορές περιμένουν να δουν αν και πώς θα καταφέρει να υπερνικήσει ο Ντράγκι τις αντιδράσεις του Βάιντμαν.
Η ΕΚΤ θα μπορούσε να αναβάλει τις ανακοινώσεις μέχρι την επόμενη συνεδρίαση της 4ης Οκτωβρίου αλλά κάτι τέτοιο θα αποτελούσε μεγάλο ρίσκο καθώς ο χρόνος πιέζει. Στα τέλη Οκτωβρίου η Ισπανία θα πρέπει να αναχρηματοδοτήσει ομόλογα ύψους 20 δις ευρώ. Επιπλέον, οι Ευρωπαίοι πολιτικοί θα πρέπει να πείσουν τις αγορές ότι μπορούν να αντιμετωπίσουν δυναμικά την κρίση αντί να παρακολουθούν κάθιδροι τις αντιδράσεις των αγορών αντιμετωπίζοντας εκ των ενόντων κάθε νέο επεισόδιο. Και δεν θα το πετύχουν αν δείξουν αναποφασιστικότητα.
Κάποιοι καλοί οιωνοί
Όπως επισημαίνουν οι αισιόδοξοι, παρά την κρισιμότητα της συγκυρίας υπάρχουν πλέον και κάποιοι καλοί οιωνοί. Μέχρι πέρσι η Ευρώπη είχε μια κεντρική τράπεζα που απλά αντιδρούσε στις εξελίξεις των αγορών και στο πολιτικό πεδίο κυριαρχούσαν η κακοφωνία και έριδες. Τουλάχιστον φέτος κατάφερε να οικοδομήσει ένα πλαίσιο για τη διαχείριση της κρίσης. Ένα πλαίσιο που περιλαμβάνει ένα μηχανισμό διάσωσης – έστω κι αν είναι πολύ μικρός για να χρηματοδοτήσει από μόνος του την Ισπανία και την Ιταλία – ο οποίος μπορεί να παράσχει κάποια οικονομική βοήθεια και να επιβάλει προγράμματα καθώς και την ΕΚΤ, που υπό την ηγεσία του Μάριο Ντράγκι εμφανίζεται πολύ πιο αποφασισμένη να χρησιμοποιήσει τις δυνατότητες δημιουργίας χρήματος που έχει για να καλύψει τα χρηματοδοτικά κενά.
Το βασικό πρόβλημα είναι παρά ταύτα πως τα μεγάλα πακέτα βοήθειας απλά αγοράζουν χρόνο. Δεν λύνουν δηλαδή τα θεμελιώδη προβλήματα της Ευρωζώνης, που είναι η χαμηλή ανταγωνιστικότητα των οικονομιών του Νότου, οι φτωχές αναπτυξιακές τους προοπτικές και ο αποκλεισμός των κυβερνήσεων τους από τις αγορές.
Το ακανθώδες ελληνικό μέτωπο
Για του λόγου το αληθές αρκεί να δούμε τις εξελίξεις στην Ελλάδα που έχει λάβει χρηματοδοτική βοήθεια ύψους 200 δις ευρώ αλλά βλέπει την οικονομία της να γονατίζει υπό τη συντριπτική ύφεση ενώ το βάρος του χρέους της, παρά την πρόσφατη αναδιάρθρωση του, αυξάνει συνεχώς. Η Ελλάδα ετοιμάζεται να κάνει δημοσιονομικές περικοπές με μειώσεις δαπανών και αυξήσεις φόρων ύψους 13,5 δις ευρώ αλλά αυτά τα μέτρα θα επιδεινώσουν περαιτέρω την ήδη μεγάλη ύφεση. Ο πρωθυπουργός Α. Σαμαράς προσπαθεί να διαχειριστεί την κατάσταση ζητώντας περισσότερο χρόνο για την ελληνική προσαρμογή. Μόνο που ο χρόνος σημαίνει και περισσότερο χρήμα, τη στιγμή που η υπομονή των εκλογικών σωμάτων του Βορρά έχει αρχίσει να εξαντλείται.
Το καταλυτικό γεγονός στο ελληνικό μέτωπο θα είναι η ολοκλήρωση της έκθεσης της τρόικας των δανειστών που θα καταγράψει την πρόοδο της Αθήνας η οποία αναμένεται στα τέλη Σεπτεμβρίου ή στις αρχές Οκτωβρίου. Είναι γνωστό τοις πάσι ότι οι αποκλίσεις της Ελλάδας από το πρόγραμμα είναι πολύ μεγάλες, όμως δεν υπάρχει καμιά σοβαρή εναλλακτική λύση πέρα από το να δοθούν στην Αθήνα περισσότερα χρήματα ή οι Ευρωπαίοι – και καταρχήν η ΕΚΤ που έχει αγοράσει τα ελληνικά ομόλογα που κατέχει στο 70% της αξίας τους – να συγκατανεύσουν στην αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους προς τον επίσημο τομέα. Και οι δύο αυτές επιλογές έχουν όμως πολιτικό κόστος για το Βορρά και ιδίως για την Ολλανδία, που πάει σε εκλογές στις 12 Σεπτεμβρίου. Στις ανάγκες της προεκλογικής περιόδου εντάσσεται άλλωστε και η σκλήρυνση της στάσης της ολλανδικής κυβέρνησης προς τους Έλληνες.
Αν οι Ευρωπαίοι δεν χαλαρώσουν τη στάση τους απέναντι στην Αθήνα μπορεί η Ελλάδα να υποχρεωθεί να φύγει από την Ευρωζώνη. Μια τέτοια εξέλιξη όμως θα άνοιγε τους ασκούς Αιόλου για το κοινό νόμισμα. Ο βασικός λόγος που οι επενδυτές του ευρωπαϊκού Βορρά δεν θέλουν να δανείσουν χρήματα στην Ισπανία είναι ο κίνδυνος – όσο μικρός κι αν είναι – η Ισπανία να εγκαταλείψει την Ευρωζώνη και να αποπληρωθούν σε ένα νέο ασθενέστερο νόμισμα – αν αποπληρωθούν… Τυχόν έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ θα δείξει στην πράξη τι κόστος ενέχει αυτό το σενάριο και θα κάνει τον κίνδυνο της Ισπανίας ακόμα μεγαλύτερο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου