Οι άνθρωποι που δημιούργησαν το ευρώ - όπως ο Χέλμουτ Κολ, ο πρώην καγκελάριος της Γερμανίας, και o Jacques Delors, ο πρών επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής – έχουν βλέψεις για τα βιβλία της ιστορίας. Αλλά το όνειρό τους να παραδώσουν την κληρονομιά της Ενωμένης Ευρώπης, με ένα ενιαίο νόμισμα στον πυρήνα της, έχει μετατραπεί σε εφιάλτη.
Στη μέση μιας οικονομικής και πολιτικής κρίσης θα ήταν άσκοπο - ή ακόμα και εκδικητικό - να επικρίνουμε τους πολιτικούς του χθες. Όμως, η απάντηση στην ερώτηση «ποιος φταίει;» θα είναι σημαντική για την επίλυση της κρίσης του ευρώ.
Η δυσαρέσκεια κατά της Γερμανίας είναι διαδεδομένη στη νότια Ευρώπη. Ένα ζωντανό πρόσφατο παράδειγμα έρχεται από την Ιταλία όταν το Il Giornale τύπωσε στην πρώτη σελίδα τη φράση «Τέταρτο Ράιχ». Αλλά η άγρια κριτική κατά των Γερμανών δεν περιορίζεται στη νότια Ευρώπη. Ο Anatole Kaletsky, σεβαστός βρετανός οικονομικός σχολιαστής, έγραψε τον Ιούνιο: «Κανένα δεν θα πρέπει να εκπλήσσει το γεγονός ότι η Γερμανία έχει γίνει η μεγαλύτερη απειλή για την Ευρώπη. Έτσι και αλλιώς, αυτό έχει συμβεί ήδη δύο φορές από το 1914 και μετά.»
Η αντι-γερμανική πλευρά θέτει ότι η πιο ισχυρή οικονομία της Ευρώπης έχει αρνηθεί να αποδεχθεί τις αμοιβαίες υποχρεώσεις που συνεπάγεται το κοινό νόμισμα. Το σύστημα του ευρώ, λέγεται, ότι τώρα ευνοεί τη Γερμανία σε μεγάλο βαθμό. Ωστόσο, παρά την εξισορρόπηση της ευρωζώνης από την αμοιβαιοποίηση του χρέους και την ενίσχυση της εγχώριας ζήτησης, η Γερμανία αποκομίζει κέρδη, ενώ επιβάλλει λιτότητα στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Όπως ήταν αναμενόμενο, η άποψη αυτή δεν έχει σχεδόν κανένα υποστηρικτή στη Γερμανία ή σε άλλες πιστώτριες χώρες της βόρειας Ευρώπης, όπως η Φινλανδία και η Ολλανδία.
Οι βόρειοι πιστεύουν ότι έχουν «κάνει ότι έπρεπε» πιέζοντας μέσα από επώδυνες μεταρρυθμίσεις. Έχουν επίσης προσυπογράψει κεφάλαια διάσωσης ύψους εκατοντάδων δισεκατομμυρίων ευρώ. Η κυρίαρχη στάση της Βόρειας Ευρώπης είναι ότι η κρίση είναι η υπαιτιότητα του σπάταλου και διεφθαρμένου νότου, στόχος του οποίου παραμένει μια ανέμελη ζωή που θα χρηματοδοτείται από τους σκληρά εργαζόμενους βόρειους γείτονες τους. Ο Geert Wilders, ο αρχηγός του ολλανδικού Κόμματος της Ελευθερίας, κατηγόρησε τον πρωθυπουργό της χώρας του ότι «πέφτει στα γόνατά, μπροστά στην ιταλική και την ισπανική μαφία». Οι περισσότεροι πολιτικοί της βόρειας Ευρώπης θα απείχαν μάλλον από εμπρηστική γλώσσα αυτού του είδους. Ωστόσο, η δυσπιστία και η αγανάκτηση για τους νότιους Ευρωπαίους είναι κοινή.
Βρετανοί και Αμερικανοί σχολιαστές μπορεί να νομίζουν ότι είναι σε ασφαλή απόσταση από όλα αυτό. Αλλά κάνουν λάθος. Υπάρχει ένα ισχυρό ρεύμα στην Ευρώπη που δηλώνει ότι ο πραγματικός υπαίτιος σε αυτή την κρίση είναι το μοντέλο χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού, όπως εφαρμόζεται στη Βρετανία και τις ΗΠΑ. Ο José Manuel Barroso, πρόεδρος της επιτροπής, παρατήρησε στη σύνοδο κορυφής του G20 ότι «η κρίση δεν προέρχεται από την Ευρώπη ... Αυτή η κρίση ξεκίνησε στη Βόρεια Αμερική και ένα μεγάλο μέρος του χρηματοπιστωτικού τομέα μας μολύνθηκε από ανορθόδοξες πρακτικές ».
Πολλοί σχολιαστές ασχολούνται με το ρόλο που έπαιξε η Goldman Sachs στην Ελλάδα για να τη βοηθήσει να εμφανίσει μειωμένα χρέη στα χρόνια πριν από την κρίση. Αυτού του είδους η επιχειρηματολογία γρήγορα οδηγεί σε θεωρίες συνωμοσίας. Υπάρχουν κορυφαίοι αξιωματούχοι στο εσωτερικό της ΕΕ, που φαίνεται πραγματικά να πιστεύουν ότι οι Financial Times για παράδειγμα είναι μέρος μιας «αγγλοσαξονικής» συνωμοσίας για να καταστρέψουν το ενιαίο νόμισμα. Για πολλούς φιλο-Ευρωπαίους είναι δελεαστικό να θάψουν τις διαφορές εντός της ευρωζώνης και να ψάχνουν για αποδιοπομπαίους τράγους αλλού – όπως στο «αγγλοσαξονικό» σύστημα των χρηματοπιστωτικών αγορών.
Αυτές οι απόψεις βέβαια δεν έχουν μόνο ακαδημαϊκό ενδιαφέρον. Με την διαμόρφωση της συζήτησης, θα πάρει μορφή επίσης και η μελλοντική πορεία της κρίσης. Το επιχείρημα ότι ο αγγλοσαξονικός καπιταλισμός φταίει έχει ήδη οδηγήσει σε αυστηρότερες ευρωπαϊκές οικονομικές ρυθμίσεις – καθώς και σε μια μίνι-κρίση στις σχέσεις μεταξύ ευρωζώνης και Βρετανίας. Περαιτέρω κινήσεις κατά των Αγγλοσαξόνων θα μπορούσε να καταλήξει με τη Βρετανία να ωθηθεί πιο κοντά στην έξοδο από την ίδια την ΕΕ.
Αντίθετα, αν οι Ευρωπαίοι του νότου συλλογικά συμφωνούν ότι η Γερμανία είναι ο πραγματικός κακός θα μπορούσαν να προσπαθήσουν να απομονώσουν τη Γερμανία στην Ευρώπη. Και αν οι Γερμανοί εξακολουθούν να πιστεύουν ότι η νότια Ευρώπη είναι το πρόβλημα, τότε θα επιμείνουν ακόμη περισσότερο για λιτότητα.
Υπάρχει μια πιθανή συμβιβαστική λύση. Αντί να επιτίθενται ο ένας στον άλλο, οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να κατηγορήσουν τους «μεγάλους Ευρωπαίους» του παρελθόντος. Άνδρες, όπως ο κ. Κολ και ο κ. Ντελόρ ήταν πραγματικά «μεγάλοι» αλλά σε άλλα θέματα. Ο κ. Κολ οδήγησε την ενοποίηση της Γερμανίας. Ο κ. Ντελόρ δημιούργησε την ενιαία ευρωπαϊκή αγορά. Αλλά με το ευρώ, απλά ασχολήθηκαν με το μεγάλο όραμα τους αγνοώντας τις ενστάσεις όσων ερωτήθηκαν αν το ενιαίο νόμισμα θα μπορούσε να λειτουργήσει για τόσο διαφορετικές οικονομίες. Η σημερινή Ευρώπη ζει με τις συνέπειες των πράξεων τους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου